یوسفی (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان اندازه گیری سواد مالی سرمایه گذاران حقیقی بورس اوراق بهادار و بررسی ارتباط سواد مالی سرمایه گذاران با تنوع پرتفوی و تصمیمات سرمایه گذاری آن ها؛ به بررسی سواد مالی سرمایه­ گذاران پرداخت. جامعه آماری این پژوهش بورس های منطقه ای اوراق بهادار بوده و در این تحقیق از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای برای تعیین حجم نمونه استفاده شده؛ به گونه ای که مراکز استان های کشور به عنوان خوشه در نظر گرفته ‌شده‌اند. در نهایت تعداد ۱۶۰ نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شدند. نتایج نشان داد که سواد مالی سرمایه گذاران بسیار پایین تر از حد معمول است. همچنین سواد مالی سرمایه گذاران تحت تاثیر متغیرهای دموگرافیک جنسیت و وضعیت اشتغال بوده اما سن، حوزه فعالیت، سطح تحصیلات، رشته تحصیلی و درآمد سرمایه گذار تاثیری بر سواد مالی سرمایه گذاران ندارد. در نهایت آشکار شد که سواد مالی سرمایه گذاران با تنوع پرتفوی آن ها رابطه دارد.

‌ده‌ مرده (۱۳۹۰) در مطالعه خود به بررسی وضعیت سواد مالی و زیر حوزه های آن در بین کارآفرینان استان سیستان و بلوچستان و همچنین بررسی تاثیر متغیرهای دموگرافیک پرداخته است. نتایج به دست آمده در خصوص بررسی کفایت سواد مالی کارآفرینان حاکی از عدم کفایت امتیاز کلی سواد مالی کارآفرینان و همچنین عدم کفایت امتیاز هر یک از حوزه های سه گانه سواد مالی می‌باشد. در بحث تاثیر متغیرهای دموگرافیک نیز نتایج نشان داد تمامی متغیرهای دموگرافیک مورد استفاده (به جز سطح تحصیلات و جنسیت) بر سطح سواد مالی جامعه مورد آزمون اثر نداشته است.

باهنر (۱۳۹۱) در پژوهشی رابطه سواد مالی و رفاه مالی معلمین شاغل در شهرستان یزد مورد بررسی قرار داد. ولی ایشان در این مطالعه به بررسی تاثیر ویژگی های جمعیت شناختی معلمین بر سطح سواد مالی و رفاه مالی آنان پرداخت. نتایج به دست آمده حاکی ازعدم کفایت سواد مالی معلمین شاغل شهرستان یزد داشته و نتایج آزمون­های جزئی نیز نشان داد که این مشکل در سطح هر سه حوزه فرعی سواد مالی (کسب درآمد، پس انداز و سرمایه گذاری-خرج و استقراض-بیمه و بازنشستگی) نیز مشهود است. نتایج آزمون ها ‌در مورد تاثیر متغیرهای دموگرافیک بر سواد مالی و رفاه مالی نیز نشان داد تمامی متغیرهای دموگرافیک مورد بررسی در این مطالعه (به غیر از سن و وضعیت تاهل) بر سطح سواد مالی و رفاه مالی مؤثر بوده است.

بابایی زاده و همکاران (۱۳۹۱) به بررسی رابطه رضایت از زندگی، کیفیت زندگی و رفاه مالی با عملکرد آموزشی دانشجویان در بین دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد یزد پرداختند. در این مطالعه پرسشنامه‌ها در بین۳۱۰ نفر از دانشجویان با بهره گرفتن از روش نمونه گیری طبقه ای توزیع و تعداد ۲۹۰ پرسشنامه جمع‌ آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از روش معادلات ساختاری انجام شده و نتایج نشان داد متغیرهای رفاه مالی، کیفیت زندگی و همچنین رضایت از زندگی بر عملکرد آموزشی دانشجویان تاثیری ندارند اما رفاه مالی بر کیفیت زندگی و رضایت از زندگی دانشجویان تاثیر معنادار دارد. همچنین رفاه مالی از طریق متغیرهای میانجی کیفیت زندگی و رضایت از زندگی بر عملکرد آموزشی دانشجویان تاثیر نمی گذارد.

• • 1. مطالعات خارجی

جووگابل^[۳۸](۲۰۰۴) مطالعه‌ای با هدف استخراج چارچوبی جهت تعیین میزان رضایت مالی و شناخت مؤلفه‌های مؤثر بر آن انجام دادند. نمونه مورد مطالعه آن‌ ها شامل ۲۲۰ کارمند اداری و ابزار پژوهش پرسشنامه بود. متغیرهای مستقل پژوهش شامل دانش مالی، عوامل استرس‌زای مالی، تحمل ریسک مالی، رفتار مالی، توانایی مالی و برخی از متغیرهای جمعیت شناختی و اجتماعی_اقتصادی نظیر سن، تعداد افراد تحت تکفل، سطح درآمد خانوار، جنسیت، وضیت تأهل، نژاد، داشتن خانه و سطح تحصیلات و متغیر وابسته پژوهش سطح رضایت مالی بود که از طریق یک سوال در قالب طیف ۱۰ نقطه‌ای اندازه‌گیری می‌شد. در این پژوهش با بهره گرفتن از روش آماری تجزیه و تحلیل مسیر اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مستقل بر رضایت مالی افراد اندازه‌گیری و نتایج ذیل حاصل شد:

سطح تحصیلات، دانش مالی، تحمل ریسک مالی، توانایی مالی، رفتارهای مالی و میزان فشار (استرس) مالی دارای اثرات مستقیم بر رضایت مالی بودند. به ویژه سطوح بالای دانش مالی و توانایی مالی با تقویت رفتارهای مالی منجر به سطوح بالای رضایت مالی می‌شوند. همچنین نتایج پژوهش نشان داد سطح تحمل ریسک مالی و سطوح فشار مالی دارای رابطه منفی با رضایت مالی هستند. در ضمن بین متغیرهای سن، جنس، نژاد، وضعیت تأهل، داشتن خانه، سطح درآمد خانوار و تعداد افراد تحت تکفل با رضایت مالی رابطه‌ای یافت نشد.

چن و ولپ^[۳۹] (۲۰۰۵) در پژوهشی به بررسی سطح سواد مالیه شخصی دانشجویان آمریکایی پرداخته‌اند. نمونه پژوهش آن‌ ها مشتمل بر ۹۲۴ دانشجو بوده است. نتایج پژوهش حکایت از وجود رابطه بین سوادمالی و ویژگی‌های جمعیت شناختی (دموگرافیک) دانشجویان و همچنین تأثیر سوادمالی بر نظریه ها و تصمیم‌گیری‌های دانشجویان داشت. بنا به اظهار نظر نویسندگان مقاله، نتایج نشان از نیاز به بهبود وضعیت مالیه شخصی دانشجویان داشت زیرا علی‌رغم اینکه سوالات پرسشنامه اغلب از مباحث پایه‌ای مطرح شده بود، متوسط امتیاز مالی دانشجویان در حدود ۵۳% بود. میانگین امتیاز دانشجویان در هیچ یک از حوزه های فرعی سوادمالی نظیر دانش عمومی، پس‌انداز و استقراض، بیمه و سرمایه‌گذاری بیش از ۶۵% نبود و ضعیف‌ترین حوزه مورد بررسی سرمایه‌گذاری با میانگین امتیاز ۴۰% بود. دانشجویانی که در رشته‌های غیربازرگانی و در کلاس‌های پایین‌تر مشغول به تحصیل بودند، زنان، افراد کمتر از ۳۰ سال و دانشجویانی که تجربه کاری (سابقه اشتغال) کمتری داشتند، دارای امتیاز سوادمالی پایین‌تر نسبت به سایرین بودند.

همچنین دانشجویانی که سوادمالی کمتری داشتند در اتخاذ تصمیمات خود در حوزه های دانش عمومی، پس‌انداز و استقراض و سرمایه‌گذاری بیشتر دچار اشتباه می‌شدند ولی در تصمیمات بیمه‌ای تفاوتی بین افراد مورد آزمون مشاهده نگردید. به نظر نویسندگان بدون تقویت بنیه مالیه شخصی دانشجویان، آن‌ ها در تصمیم‌گیری‌های خود در دنیای واقعی دچار اشتباه می‌شوند.

بر خلاف تئوری بازاریابی کلاسیک که هنرش در جذب مشتریان جدید و تأکید آن بیشتر بر انجام معاملات متمرکز بود تا ایجاد رابطه با دیگران، با شدت گرفتن رقابت بین شرکت‌ها در مشتری یابی برای محصولات و خدماتشان و همچنین افزایش قدرت مشتری در دنیای رقابتی امروز، شرکت‌ها دیگر نه تنها باید به دنبال جذب مشتریان جدید باشند، بلکه حفظ و نگهداری مشتریان قبلی و برقراری روابطی مستحکم با آنان را نیز باید مورد توجه قرار دهند.(سلیمانی،۱۳۸۸،ص۸۹)

وارن کیگان^[۱] یکی از صاحب نظران علم بازاریابی معتقد است که تنها در صورت تمرکز منابع بر فرصت‌ها و ایجاد ارزش برای مشتریان است که می توان به مزیت رقابتی پایدار دست یافت و پشتوانه ای محکم برای ادامه حیات سازمان و کسب رهبری در آن عرصه از رقابت را پیدا کرد.(گیلانی،۱۳۸۹،ص ۱۰۲)

بازاریابی رابطه مند به دنبال برقراری چنان روابطی با مشتریان هدف است که مجدداً در آینده از او (شرکت) خرید کنند و دیگران را نیز ‌به این کار ترغیب کنند. بهترین رویکرد جهت حفظ و نگهداری مشتریان این است که رضایتمندی فراوان در مشتری ایجاد کرد و آنچه را برای او ارزش تلقی می شود، مورد توجه قرار داد تا در نتیجه وفاداری او نسبت به شرکت مستحکم شود. مدیریت ارتباط با مشتری نیز در پی ارائه ارزش‌های بیشتر برای مشتری و دست‌یابی به مزایای ملموس و غیر ملموس ناشی از این رابطه است. در دنیای کنونی توجه و عمل به اصول بازاریابی رابطه مند و مدیریت ارتباط با مشتری به عنوان یک مزیت رقابتی به شمار می رود.

از طرفی بازاریابی رابطه مند تمام گام هایی است که شرکت جهت شناخت و ارائه خدمات بهتر به مشتریان با ارزش خود بر می‌دارد. بازاریابی رابطه مند، فرایند مستمر جهت شناسایی و ایجاد ارزش‌های جدید برای مشتریان است که در آن منافع دو جانبه مورد توجه قرار دارد و این منافع در طول دوره عمر مشتری با او تقسیم می شود.امروزه معاملاتی که تنها بر اثر بخشی عناصر آمیخته بازاریابی تأکید داشت، به سوی بازاریابی مبتنی بر رابطه و برقراری مدیریت مؤثر ارتباط با مشتری تغییر جهت داده است. طی دو دهه گذشته سازمان های بسیاری به اهمیت رضایتمندی مشتریان خود واقف شده و دریافته‌اند که حفظ مشتریان موجود به مراتب کم هزینه تر از جذب مشتریان جدید است. به علاوه وجود رابطه قوی بین رضایتمندی مشتریان و سودآوری مورد قبول واقع شده و تامین و ارتقای رضایتمندی مشتریان به هدف عملیاتی بسیار مهم اغلب سازمان ها تبدیل شده است. محققان، بازاریابی رابطه مند را از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار داده‌اند که یکی از آن ها تأکید بر برقراری روابطی بلند مدت و متقابل بین خریدار(مشتری) و فروشنده است.جهانی شدن تجارت و اقتصاد و پویاتر شدن رقابت، نقش مشتریان را در سازمان‌ها تغییر داده است نگاه امروز سازمان‌ها به مشتریان تنها یک مصرف کننده صرف نیست. در دنیای رقابتی امروز مشتریان در کانون اصلی توجه شرکت‌ها قرار دارند و رضایتمندی آن ها عامل اصلی کسب مزیت رقابتی سازمان‌ها است. لازمه جلب رضایت مشتریان برآورده ساختن کامل نیازهای آن ها و شناسایی دقیق خواسته‌ها، انتظارات، تمایلات، آن ها در خرید محصولات است و شرکت‌ها برای کسب مزیت رقابتی باید توجه بالایی به مشتریان و رفع نیازهای آن ها (بهتر از رقبا) داشته باشند. (واردی،۱۳۹۱،ص۵۵)

۲-۱ بیان مسئله

دنیای امروز مملو از تغییرات و دگرگونی هاست. تغییر در فناوری،تغییر در اطلاعات، تغییر در خواسته های مردم، تغییر در مصرف کنندگان و تغییر در بازارهای جهانی. اما از مهمترین تغییرات ایجاد شده در صحنه کسب وکار، تغییر در ارزش‌های قابل عرضه به خریداران بوده است که به عنوان عامل اصلی موفقیت در سازمان‌های فعلی شناخته می شود و سازمان‌های پیشرو در هر صنعت موفقیت خود را مدیون توانایی در عرضه و ارائه ارزش بیشتر به خریداران در مقایسه با رقبایشان می دانند( غفاری آشتیانی،۱۳۸۶،ص۵۴).

در چند سال گذشته به دلیل مشکلات مختلف اقتصادی، اجتماعی و دولتی بودن نظام بانکی و مهم تر از همه فزونی میزان تقاضا بر عرضه، همواره بانک‌های کشور مشتری مداری و ارکان آن را مورد بی توجهی قرار داده‌اند و نتوانسته اند به نحو احسن از بازاریابی نوین استفاده نمایند .با توجه به تغییرات محیطی که پیش رو داریم، بانک ها بایستی پیشاپیش به تجهیزنمودن خود، شناسایی نیازها، توقعات مشتریان و همچنین توجه به وضعیت بازار اهمیت قایل شوند، زیرا هر بانکی بتواند زودتر از رقبا این نیازها را شناسایی و برآورده کند درمیدان رقابت پیروز و سرافراز خواهد بود.در سال‌های اخیر با تحولات صورت گرفته در فناوری اطلاعات و ارتباطات، شاهد طلوع مفهوم مدیریت ارتباط با مشتری به عنوان یک رویکرد مهم در کسب و کار بوده ایم که هدف آن بازگشت به دوره بازاریابی شخصی است. این مفهوم نسبتاً ساده ای است که بیان می‌دارد مشتریان مختلف محصولات و خدمات مختلفی را می طلبند و به جای بازاریابی انبوه افراد و سازمان‌ها هر مشتری را تک تک بازاریابی کنیم. در این رویکرد شخص به شخص، اطلاعات مربوط به هر مشتری مثل خریدهای قبلی، نیازها و خواسته های آن ها برای چارچوب دادن به کالاها و خدمات مورد استفاده قرار می گیرند که احتمال پذیرش آن را افزایش دهد( شهرکی و همکاران،۱۳۹۰،ص۱).

و جنگ سرد، موجبات مسابقه تسلیحاتی خطرناک و گسترده ای را فراهم آورد و سبب افزایش مداخله گری و نظامی شدن مناقشه ی جهان سوم و نگرانی و دلواپسی از بحران‌های مکرر با تنش‌های ژئوپولیتیکی گردید. در فضای در حال ظهور پس از جنگ سرد می توان انتظار ملایمت و اعتدال را در این ویژگی‌های پر مخاطره ی رقابت دولتی داشت. اما ممکن است، تنش ها و مناقشه ها با عمیق تر شدن مسائل و اختلاف در برخی از محیط های منطقه ای، مجدداً تشدید گردد.(طرازکوهی،۱۳۹۲،۱۳۱)

بازدارندگی صرفاً استراتژیک برای جنگیدن نیست بلکه نوعی استراتژی برای حفظ وضع موجود و در نهایت دستیابی به صلح و استقرار آن است و به منظور متقاعد کردن طرف مقابل طرح می شود تا به وی ثابت شود که در میان راه های ممکن، تجاوز کمترین تأثیر را دارد.(کولین گری،۱۹۹۰،۷)

با توجه به توضیحاتی که داده شد می توان گفت که اولین تهدید برای صلح و امنیت بین‌المللی، ساخت تجهیزات نظامی توسط کشورها است، اگرچه جهان در صلح کامل باشد.

ولی آنچه از قوانین بین‌المللی و معاهدات دو جانبه و چند جانبه ی تحریم کننده جنگ ها و یا محدود کننده استفاده از ابزار مختلف جنگی، که توسط وجدان های بیدار رهبران و سیاست های کشورها، به تصویب رسیده (من جمله:معاهده ۱۹۶۳مسکو، پروتکل الحاقی به معاهده موشک های ضد بالستیک، معاهده ۱۹۸۷ واشنگتن، موافقت نامه پیش گیری از جنگ هسته ای ۱۹۷۳ میان آمریکا و شوروی سابق و…) برداشت می شود، می توان به تدوین و تصویب قوانین بین‌المللی جهت عدم تولید ابزار، تجهیزات و سلاح های نظامی که آرامش و صلح بین‌المللی را به خطر می اندازند، امید فراوان داشت.

فصل دوم

حرکت به سمت صلح بین‌المللی

پشت سر نهادن دوران جنگ طلبی بر سر منافع مادی و پست از جمله گام‌های اساسی بوده که بشر در دوران حاضر به آن نائل شده، اگرچه گردنکشی و یاغیگری قدرتمندان و طغیان فرمانروایان ظالم به طور کامل به پایان نرسیده، لیکن محدود شدن این نابسامانی ها خود حرکتی است بس بزرگ که نسل خونریز بشر تاکنون به آن رسیده است. تشکیل سازکارهای بین‌المللی، تدوین اصول و قواعد عقلی، ممنوعیت مخاصمات و اتخاذ رویکردی جدید در این بخش از جمله اقداماتی است که جامعه جهانی در دهه های اخیر برای اجتناب از جنگ و مخمصه برگزیده است.(ساعد وکیل،۱۳۹۱،۹) آنچه در این فصل می‌آید در دو گفتار به بیان حرکت به سمت صلح بین‌المللی می پردازد. به طبع حرکت برای صلح جهانی توسط کشورها صورت می‌گیرد که خود نیازمند ایجاد صلح داخلی پایدار و گسترش فرهنگ صلح در بین مردم و ‌ملت‌هاست که متأسفانه کمتر ‌به این مهم توجه شده و در زمینه نهادینه کردن فرهنگ صلح بی توجهی فراوانی شده که شاید نقطه آغاز همه جنگ طلبی ها باشد.

بخش اول: صلح داخلی منشأ صلح بین‌المللی

در هر جامعه داخلی «دموکراسی» و «حکومت قانون» ضامن پایداری صلح و بقای سیستمی است که برای حفظ ارزش‌های مشترک اجتماعی و در نتیجه استقرار و تداوم صلح بر آن جامعه حاکم شده است. اما در جامعه بین‌المللی که استقرار «دموکراسی» و «حکومت قانون» امری نا محتمل و آرمانی دست نیافتنی است^[۴]، تفاهم و وفاق ‌دولت‌های‌ جهان یا به طور کلی «صلح بین‌المللی» نه بر پایه ارزش‌های اخلاقی مشترک، که بر مبنای اراده ی آن ها شکل گرفته و سامان و سازمان یافته است. در نتیجه، به جای آنکه عدالت در برابری حقوقی و شکلی دولت‌ها خلاصه شود، اوضاع و احوال جامعه بین‌المللی به گونه ای در آمده است که عدالت با ملاحظه ی ناموزونی ها و تفاوت ها و نابرابری ها توجیه می‌گردد، و مهمتر از همه آنکه تبعیض در رفتار که در حد خود عامل برهم زننده ی «صلح» به شمار می‌آید، حالتی نهادین پیدا ‌کرده‌است؛ هر چند که سمت و سوی این نظام «صلح» و «بشریت» باشد. به همین سبب، «جنگ» بر سر کسب منافع بیشتر همچنان پر دوام است و «صلح» به جای آنکه به گفته ی اسپینوزا از «جان» مایه بگیرد، از اراده ی دولتهایی منبعث می‌گردد که در غالب موارد پاسخگوی ضرورت‌های مادی و معنوی جوامع خویش نیستند. (فلسفی،۱۳۹۰،۱۱۳) نیز، «حقوق بین الملل» که در حال حاضر باید معبر «صلح بین‌المللی» یا وفاق مردم جهان بر سر ارزش‌های بشری (بشریت) باشد، از قواعدی ترکیب یافته است که شمول موضوعشان جزئی و شمول محمولشان کلی است؛ ‌به این معنا که مقررات کلی این نظام حافظ منافع بعضی دولت‌ها، یعنی ‌دولت‌های‌ توسعه یافته است. در نتیجه به جای آن که قاعده ی حقوق بین الملل تدبیری بیرونی برای حل اختلاف دولت‌ها باشد، خود موضوع اختلاف و محور اصلی ‌کشمکش‌های بین‌المللی شده و نظام حقوقی جامعه ی بین‌المللی را دچار تعارضی درونی ا hعارضی درونی کردهکرده است.

گفتار اول: گام نخست صلح (استقرار حکومت قانون)

منابع ناسازگار و متغایر(یعنی استعدادهای متفاوت و نابرابر که بالقوه عامل رویارویی و فتنه و تخاصم است) و عنصر همانندی(یعنی ارزش‌های موجد تفاهم و سازگاری در محیط اجتماعی معین = صلح) مفاهیمی است متضاد، زیرا یکی مبین تفاوت استعدادها و میزان رشد و حساسیت انسان‌ها، و دیگری مبتنی بر ضرورت‌های عقلانی و ادراکات محض انسانی است. به عبارت دیگر، ضرورت صلح و همانندی، بر اشتراکات مادی و معنوی؛ و ضرورت اتحاد و ایجاد سازمان اجتماعی اداره ی امور که تعبیر حقوقی آن همان «دولت» است، بر تفاوت‌های ذاتی و اکتسابی انسان‌ها با یکدیگر استوار است.

«صلح» واقعی حاصل چنین فرایندی است. اما «صلح» فقط تا آنجا برقرار می ماند که تدابیر و تمهیدات دولت، که به صورت قانون تحقق یافته، از پویایی و نظم خاصی برخوردار باشد. صلحی که حاصل و نتیجه ی قانون پویا و نظم باشد عامل اشتراک یا حلقه ی اتحاد میان افراد یک قوم است. هر یک از ارگان‌های دولت فقط با اقتداری که از قانون به دست می آورد، عمل می‌کند. به عبارت دیگر، «حکومت قانون» یعنی تبدیل «قدرت» به «صلاحیت» نهادینه ای که با «حقوق» محدود و محصور شده باشد.

حکومت قانون آنگاه مستقر است و از «صلح» مطلوب حکایت دارد که سلسله مراتب میان قواعد حقوقی به صورتی منظم تأمین و تضمین شده باشد. در غیر اینصورت، «صلح» فقط میان دستهای مشخص از افراد که بر مردم مسلط شده و آنان را به بردگی و بندگی کشیده باشند، پدید می‌آید. (همان،۴۰)

اصل کلی «حکومت قانون» که پایه گذار صلح پایدار اجتماعی است، خود متضمن اصولی جزئی است. از آن جمله است:

۱٫ اولویت قانون اساسی؛

۲٫ تبعیت سازمان اداری و قضائی از قانون و حقوق؛

۳٫ ممنوعیت قوه مجریه از هر گونه اقدامی که مبنای تقنینی کافی نداشته باشد؛

۴٫ اعمال بلاواسطه ی حقوق بنیادین؛

۵٫ تفکیک قوا؛

۶٫ امنیت حقوقی (و لوازم آن: دقیق و روشن بودن قواعد حقوقی، رعایت حریم خصوصی افراد، عطف به ماسبق نشدن قوانین؛

۷٫ مسؤلیت دولت (قوای عمومی)؛

۸٫ تناسب؛

۹٫ حق به اقامه ی دعوا و بهره مندی از تضمینات شکلی آیین دادرسی.

حال که بحث از حکومت قانون برای پایه گذاری صلح پایدار به میان آمد، صلح پایدار را در این بخش مورد مطالعه قرار می‌دهیم.

گفتار دوم: مضمون عدالت و صلح پایدار

نمودار ۲-۱۰- مدل برنامه ریزی استراتژیک دیوید

۲-۷-۱۰- مدل برنامه ریزی استراتژیک هکس^[۴۰]

مدل برنامه ریزی استراتژیک هکس بسیار شبیه مدل های متداول برنامه ریزی استراتژیک است، از قبیل مدل دیوید و مدل برایسون، با این تفاوت که در مدل وی جایی برای اقدامات کنترلی در نظر گرفته نشده است و تنها به ارائه بازخورد بسنده شده است. ولی در مدل خود جهت برنامه ریزی استراتژیک ۶ گام را قرار داده است. این گام ها عبارتند از: تدوین رسالت و اهداف، تجزیه و تحلیل محیطی، تدوین استراتژی ها، تهیه برنامه های سالانه، تعیین بودجه فعالیت های مختلف و نهایتاًً اجرای برنامه( هکس،۱۹۸۴،ص۱۱۸).

نمودار ۲-۱۱- مدل برنامه ریزی استراتژیک هکس

۲-۷-۱۱- مدل برنامه ریزی استراتژیک پیرس و رابینسون^[۴۱]

مراحل برنامه ریزی استراتژیک از دید پیرس و رابینسون عبارتند از: تدوین بیانیه مأموریت‌، تجزیه و تحلیل محیط داخلی و خارجی ، تجزیه و تحلیل و انتخاب استراتژی، تعیین اهداف بلند مدت و سالانه، انتخاب استراتژی های اصلی، تعیین خط مشی ها و استراتژی های وظیفه ای و در نهایت کنترل و ارزیابی. یکی از تفاوت های این مدل با سایر مدل ها در این است که نوع ارتباط بین مراحل مختلف برنامه ریزی بر حسب شدت تاثیر گذاری( تاثیر عمده و یا تاثیر جزیی) مشخص شده است( علی احمدی، ۱۳۸۳، ص ۳۴۸).

نمودار ۲-۱۲- مدل برنامه ریزی استراتژیک پیرس و رابینسون

۲-۷-۱۲- مدل برنامه ریزی گوداشتاین^[۴۲]

الگویی که گود اشتاین و همکارانش برای برنامه ریزی استراتژیک ارائه نمودند. بر اساس الگوهای رایج نامه ریزی استراتژیک می‌باشد. تنها تفاوت این مدل در محتوی آن و تاکیدش بر فرآیندها می‌باشد. این الگو به ویژه برای سازمان های کوچک و متوسط بیشتر است. همچنین برای واحدهای دولتی و سازمان های غیرانتفاعی و حتی برای مؤسسات تجاری و صنعتی نیز کاربرد دارد(گود اشتاین،۱۹۹۳،ص ۹۰).

نمودار ۲-۱۳- مدل برنامه ریزی استراتژیک گود اشتاین

۲-۷-۱۳- مدل برنامه ریزی استراتژیک وایتمن^[۴۳]

یکی دیگر از مدل های ساده که برای برنامه ریزی استراتژیک مورد استفاده قرار می‌گیرد، مدل وایتمن است. بر اساس مدل وایتمن، برنامه ریزی استراتژیک دارای دو مرحله تدوین و اجرا می‌باشد. در مرحله تدوین، عوامل داخلی و خارجی سازمان برای تحلیل وضعیت موجود و ترسیم وضعیت مطلوب، مورد بررسی قرار می گیرند. سپس گزینه های تعیین کننده وضعیت مطلوب مشخص و بهترین گزینه انتخاب می شود و نهایتاًٌ برنامه عملیاتی تدوین می‌گردد. در مرحله اجرا نیز نحوه اجرا، پیگیری برنامه و اقدامات اصلاحی تعیین می شود(وایتمن،۱۹۹۸،۱۳-۱۰).

نمودار ۲-۱۴- مدل برنامه ریزی استراتژیک وایتمن

۲-۷-۱۴- مدل برنامه ریزی استراتژیک دفت^[۴۴]

مدل برنامه ریزی استراتژیک دفت نیز همانند اکثر مدل های دیگر با تدوین چشم انداز، مأموریت‌ و اهداف آغاز می شود. سپس محیط داخلی و خارجی سازمان مورد بررسی و مطالعه قرار می‌گیرد و با توجه به نتایج به دست آمده، بیانیه چشم انداز، مأموریت‌ و اهداف تعیین می شود. در نهایت استراتژی ها تدوین و برنامه های عملیاتی مشخص می‌گردد( محقر، ۱۳۸۴، ص ۵۶).

نمودار۲-۱۵- مدل برنامه ریزی استراتژیک دفت

۲-۶-۱۵- مدل برنامه ریزی استراتژیک گلوئیک

1. 1. ۱Kornai ↑

1. 1. Goeldner & Ritchie ↑

1. 1. Strategic – management process ↑

1. 1. Strategy formulation ↑

1. 1. Strategy evaluation ↑

1. 1. Clare G ↑

1. 1. Inskeep ↑

1. 1. – Shendler ↑

1. 1. – Huttfer ↑

1. 1. -Chendler ↑

1. 1. Bryson ↑

1. 1. Janson and Schols ↑

1. 1. Fry& Stoner ↑

1. 1. Clantone ↑

1. 1. Beerli ↑

1. 1. Martine ↑

1. 1. Rayan ↑

1. 1. Mill & Morison ↑

1. 1. – لسترنج جغرافیای تاریخی خلافت شرقی صفحه۳۲۱ ↑

1. 1. – همان منبع یک صفحه قبل ص ۳۲۶ ↑

1. 1. – همان منبع یک صفحه قبل ص ۳۲۶ ↑

1. 1. – همان منبع یک صفحه قبل ص ۳۲۶ ↑

1. 1. Strategia ↑

1. 1. Stratego ↑

1. 1. Ego ↑

1. 1. Strategem ↑

1. 1. Strategems ↑

1. 1. Machiavel ↑

1. 1. Strategic Business unit(SBU) ↑

1. 1. Mc Namara ↑

1. 1. Basic Strategic Planning ↑

1. 1. Issue- Based(Goel- Based) Strategic Planning ↑

1. 1. Alignment Model ↑

1. 1. Scenario Planning ↑

1. 1. Organic(Self-Organizing) Model ↑

1. 1. Stoner and Frame ↑

1. 1. John. M. Bryson ↑

1. 1. Reason Detere ↑

1. 1. Duncan ↑

1. 1. Arnold Hex ↑

1. 1. Piers and Rabinson ↑

1. 1. Goodstein ↑

1. 1. Whiteman ↑

* عملی خلاق است که به وسیله آن چیزی که در گذشته وجود نداشته است ایجاد می شود.

* نوآوری مبتنی بر درک و یافتن فرصت از یک محیط نامشخص.

* ساخت و ایجاد فرصت با بهره گرفتن از منابع یا جستجوی منابع جدید.

* فعالیت در برگیرنده خطر به دلیل نو بودن که امکان محاسبه ارزش افزوده آن مشکل است.

* کارآفرینی منجر به ایجاد ارزش در شخص، گروه و جامعه می شود.

* کارآفرینی در برگیرنده فعالیت های مخرب خلاق است.

از نظر برنز(۲۰۰۱)، کارآفرینی عبارت است از هدایت خطر پذیرانه نوآوری در جهت ایجاد تغییرات بهینه، خلق فرصت‌های کاری، افزایش بهره وری منابع و دستیابی به نتایج ارزشمند معنوی و مادی.

کارآفرینی عبارت است از فرایند خلق هر نوع پدیده جدید با ارزش همراه با خطرپذیری های مالی، روانی و اجتماعی برای رسیدن به نتایج مطلوب و پاداش دهنده، رضایت خاطر و استقلال مالی(هیسریچ و پیترز،۲۰۰۲: ۱۰). بنابر آنچه گفته شد، رابرت هیسریچ (۲۰۰۲)یکی از بهترین تعاریف را در زمینه کارآفرینی ارائه ‌کرده‌است :” کارآفرینی فرایند خلق چیزی متفاوت و با ارزش از طریق اختصاص زمان و تلاش لازم برای آن است، با فرض همراه بودن ریسکهای مالی، روانی و اجتماعی و نیز دریافت پاداش‌های مالی و رضایت فردی”.

تعریف فوق به چهار جنبه اساسی از رفتار کارآفرین اشاره می‌کند: اول، کارآفرینی فرایند خلق چیزی جدید و ارزشمند است، در نتیجه این فرایند باید برای کارآفرین و افرادی که این کار برای آن ها صورت گرفته، ارزشمند باشد.دوم، کارآفرینی نیازمند تخصیص زمان و انرژی لازم است. در این فرایند، میزان مناسبی از انرژی و زمان لازم است تا چیز جدیدی بتواند خلق شود و به شکل عملیاتی درآید.ریسکهای ضروری، جنبه سوم کارآفرینی است. این ریسک‌ها اشکال متعددی دارند و معمولا مرکز این ریسک‌ها مربوط به حوزه های مالی، اجتماعی و روانی است. آخرین بخش از تعریف،‌ مربوط به پاداش‌های کارآفرین می‌باشد.غالب این پاداشها مربوط به ” استقلال ” است که به دنبال آن “رضایت فردی ” نیز حاصل می شود.برای بسیاری از کارآفرینان پاداش‌های مالی نیز اهمیت دارد اما پول معمولا به عنوان شاخصی برای سنجش میزان موفقیت به شمار می‌آید(پرداختچی و شفیع زاده، ۱۳۸۵: ۱۵). در تعریف کمیسیون جامعه اروپا از کارآفرینی آمده است: کارآفرینی پارادایم و فرایند ایجاد و توسعه فعالیت اقتصادی از طریق در هم آمیختن ریسک پذیری، خلاقیت و یا نوآوری با مدیریت صحیح در درون یک سازمان جدید و یا سازمان موجود است(جامعه اروپا^[۱۲۰]، ۲۰۰۳ب : ۵).

ترنر(۲۰۰۵) کارآفرینی را فرایند جستجو و پی گیری فرصت و حداکثر سازی ارزش منتج شده از آن می‌داند(قیدر و فراستی، ۱۳۸۹: ۲۱).

استانلی (۲۰۰۵) کارآفرینی را درک و دیدن فرصت‌ها و تغییر آن ها به موفقیت‌های کاری و تجاری می‌داند.

بنابر عقیده هلم^[۱۲۱] (۲۰۰۶) کارآفرینی قدرت عمل سازمان‌های حرفه ای و غیر حرفه ای و طرز رفتار آن ها در تغییر ساختارهایشان در بخش صنعتی و ارتباطی به وسیله کمک گرفتن از کارآفرین، خطر کردن و پشتکار است.

کارسراد^[۱۲۲] (۲۰۰۷) کارآفرینی را چنین تعریف می‌کند: کارآفرینی تعقیب و شناسایی فرصت، تغییر سریع وضع اخیر، استفاده از منابع و افراد دیگر، تصمیم گیری چند مرحله ای و تلاش برای خلق ارزش‌های جدید است.وی می‌گوید کارآفرین فرد مستقل، نوآور، ایده آل گرای و خلاق است.او همکاری کننده است و انگیزه بالا برای سخت کار کردن، آموختن و تجربه کردن مسائل جدید و متفاوت دارد.همچنین قدرت ریسک یک کارآفرین بیشتر از افراد متخصص در رشته‌های دیگر است و در این زمینه هرگز نباید عنصر اصلی، یعنی ضمیر و طبیعت کارآفرین را که اصلی ترین عامل متمایز بودن وی از افراد دیگر است را فراموش کرد.

شلدز^[۱۲۳] (۲۰۰۷) می‌گوید:کارآفرینی هرگز تنها به معنای خلق کار نیست و اگر اینگونه استنباط گردد، اشتباه بزرگی صورت گرفته است. کارآفرینی ایده ای کامل است که با تغییر و دگرگونی ترکیب می شود و نیز جنبه رقابتی بسیار شدیدی را در روح خود دارد زیرا ساختار بازار را دستخوش تغییرات بسیار می‌کند و موفقیت آن بستگی مستقیمی به انرژی و علاقه افرادی دارد که ایده های خود را به طرح های کارآفرینانه تبدیل می‌کنند(قیدر و فراستی،۱۳۸۹: ۲۲).

گلداسمیت^[۱۲۴] (۲۰۰۸) اذعان می‌دارد کلمه کارآفرینی از نظر لغوی به معنای ” عبور از میان یا قرار گرفتن در میان چیزی می‌باشد” که در تجارت به معنای عبور از موانع تجاری و پیشبرد اهداف کاری تلقی می‌گردد.

مرکز تحصیلات عالی کارآفرینی (۲۰۰۸) کارآفرینی را اینچنین تعریف کرد.کارآفرینی عبارت است از: توانایی‌های فردی که موجب می‌شوند ایده ها به اعمال تبدیل گردند.این توانایی ها و خصوصیت فردی شامل: خلاقیت، نوآوری، خطرپذیری،‌ توانایی طرح ریزی و مدیریت پروژه برای دستیابی به اهداف است(قیدر و فراستی، ۱۳۸۹: ۲۱).

۲-۲-۲٫ تعریف کارآفرین

کارآفرینان هر مشکل را شامل دو جزء ” خطر و فرصت ” می دانند و معتقدند برای رسیدن به راه حلی خلاق لازم است هم خطرها و هم فرصت‌های مسئله دقیقا شناخته شود (البته کانون توجه شان به سمت فرصت هاست).برای این منظور هم از دیدگاه یک کارآگاه به مسئله نگاه می‌کنند (برای کشف خطرها) و هم از دیدگاه یک محقق (برای کشف فرصت‌ها)(صمدآقایی، ۱۳۷۸: ۳۲).

از نظر اقتصاد دانان، کارآفرین کسی است که منابع، نیروی کار، مواد و سایر دارایی ها را با هم ترکیب می‌کند تا ارزش آن ها را نسبت به قبل بیشتر نماید.همین طور کسی است که تحولات، نوآوری ها و نظم جدیدی را بنیان می نهد (هیسریچ و مایکل پی، ترجمه فیض بخش وتقی یاری، ۱۳۷۹: ۹).

کانتیلون^[۱۲۵]، اقتصاد دان و نویسنده برجسته قرن هفدهم، به تدوین نظریه های مرتبط با کارآفرینی پرداخت. وی، کارآفرین را فردی ریسک پذیر معرفی کرد. او معتقد بود:” کارآفرین کالا و محصولات را با قیمت مشخصی می خرد و به قیمت نامشخصی می فروشد، ‌بنابرین‏ در یک جو مخاطره آمیزی کار می‌کند”(پرداختچی و شفیع زاده، ۱۳۸۵: ۱۲).

کارآفرین فردی است که تصور یا ایده ای را اخذ کرده و آن را به واقعیت تبدیل می‌کند.کارآفرینان قهرمانان فرآیندهای جدید هستند و مهندسان تغییر و تحول محسوب می‌شوند. آن ها عاملان تغییر هستند، ایده های نوآورانه برای کسب و کار ارائه می‌کنند و به توسعه و پیشرفت این ایده ها کمک می‌کنند. (پرداختچی و شفیع زاده، ۱۳۸۵: ۱۴).

1. 1. Lauer ↑

1. 1. Dale ↑

1. 1. Bygrave ↑

1. 1. Khanka ↑

1. 1. Ismail ↑

1. 1. Dutcher ↑

1. 1. Harrison ↑

1. 1. Hornaday & Aboud ↑

1. 1. Mckeran & Flannigan ↑

1. 1. Field & Abelson ↑

1. 1. Bovee ↑

1. 1. Ekval ↑

1. 1. Harrington ↑

1. 1. Hoyle ↑

1. 1. Ghiselin ↑

1. 1. Mednick ↑

1. 1. Kaiser ↑

1. 1. Stein ↑

1. 1. Mayer & Weisberg ↑

1. 1. Taylor ↑

1. 1. Vernon ↑

1. 1. Sterenberg ↑

1. 1. Edwards ↑

1. 1. Stoner ↑

1. 1. Luthans ↑

1. 1. Oldham & Cumming ↑

1. 1. Lussier ↑

1. 1. Preparation ↑

1. 1. Investigation ↑