اهداف کلی

اهداف اصلی

۱- بررسی چگونگی قراردادها و تعهدات متعاملین در بیع الکترونیکی و سنتی

اهداف فرعی

۱- بررسی قواعد مربوط به قراردادها و تعهدات متعاملین

۲- بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های قراردادهای سنتی و الکترونیکی

سوالات

سوال اصلی

۱- ایجاد تعهدات و قراردادها توسط متعاملین در بیع الکترونیکی و سنتی چگونه می‌باشد؟

سوالات فرعی

۱- برای قراردادها و تعهدات مربوط به قراردادها چه قوانینی وجود دارد؟

۲- قراردادهای سنتی و الکترونیکی چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی دارند؟

فرضیه‌ها

۱- متعاملین در بیع الکترونیکی و سنتی دارای تعهداتی می‌باشند که از قواعد عمومی قراردادها نیز پیروی می‌کند.

۲- اصولا قرارداد بر اساس رعایت حقوق طرفین شکل گرفته و قوانینی همانند آنسیترال و حقوق تجارت و مسئولیت مدنی و غیره به چگونگی ایجاد قراردادها کمک می‌کنند.

۳- قراردادهای سنتی و الکترونیکی از نظر شکلی تفاوت هایی داشته ولی از نظر ماهیت و مبنا مشابه می‌باشند.

تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات

تعهد: تعهد یک رابطه حقوقی یا وضعیت حقوقی است که یک طرف را ملزم به انجام فعل نفیاً یا اثباتاً می‌کند. تعهد رابطه حقوقی است که به موجب آن شخص در برابر دیگری مکلف به انتقال، تسلیم مال و یا انجام دادن کاری می‌شود خواه سبب ایجاد آن رابطه عقل باشد یا ایقاع یا الزام قهری(کاتوزیان، ۱۳۷۶).

محیط سایبر: از لحاظ لغوی در فرهنگ‌های مختلف سایبر به معنی مجازی وغیرملموس می‌باشد، محیطی است مجازی وغیرملموس موجوددرفضای شبکه های بین‌المللی(این شبکه هااز طریق ‌شاه‌راه‌های اطلاعاتی مثل اینترنت بهم وصل هستند)که در این محیط تمام اطلاعات راجع به روابط افراد، فرهنگ‌ها، ملتها، کشورهاوبه طور کلی هرآنچه در کرهٔ خاکی به صورت فیزیکی ملموس وجود دارد(به صورت نوشته، تصویر، صوت، اسناد)دریک فضای مجازی به شکل دیجیتالی وجودداشته وقابل استفاده ودسترس کاربران می‌باشندوبه طریق کامپیوتر، اجزا آن ‌و شبکه‌های بین‌المللی بهم مرتبط می‌باشند.

قرارداد الکترونیکی: هر قرارداد متشکل از دو جزء است: ایجاب و قبول. برخلاف نظر برخی (فریدمن^[۱]، ۲۰۰۰) اصولاً انعقاد قرارداد در محیط الکترونیکی از لحاظ ماهیت تفاوت چندانی با انعقاد قرارداد سنتی ندارد و چنین قراردادی مفاهیم سنتی قواعد عمومی قراردادها را به

چالش نکشیده است. ‌بنابرین‏ می‌توان قرارداد الکترونیکی را چنین تعریف کرد: توافق دو یا چند اراده در قالب ایجاب و قبول در محیط الکترونیکی.

نکتۀ قابل ذکر اینکه هر گاه قرارداد به شکل سنتی منعقد شود، حتی اگر اجرای آن نیز در فضای سایبر به وقوع بپیوندد، نباید آن را الکترونیکی دانست. پس اگر توافق اراده ها حضوری و اجرای قرارداد در محیط اینترنت صورت گیرد، چنین قراردادی را نمی‌توان الکترونیکی نامید(مافی و کاویار، ۱۳۹۲).

رایانه: رایانه یا کامپیوتر، وسیله یا دستگاهی است که می ­تواند اطلاعات و برنامه ­های کار را در حافظه­اش نگه­داری کند و طبق دستورات موجود در برنامه ­های مذبور اطلاعات را بپذیرد و پس از پردازش به صورت اطلاعات و گزارش­های خروجی مشخص ارائه کند (آریا، ۱۳۷۲).

حقوق تجارت: حقوق تجارت شاخه ای از حقوق است که به حقوق و تکالیف ناشی از عرضه کالا و خدمات در جریان تجارت می پردازد (نوری، و نخجوانی، ۱۳۹۰).

تجارت الکترونیک: تجارت الکترونیک شامل انجام هر کاری با فن­آوری ارتباطات و اطلاعات برای اجرای اهداف تجاری میان سازمان­ها یا سازمان و مصرف ­کننده است. به طور کلی واژه تجارت الکترونیک اشاره به معاملات الکترونیکی می­ نماید که از طریق شبکه­هایارتباطی انجام می­پذیرد. ابتدا خریدار یا مصرف ­کننده به جستجوی یک مغازه مجازی از طریق اینترنت می ­پردازد و سپس کالا را از طریق وب و یا پست الکترونیکی سفارش می‌دهد و در نهایت آن را تحویل ‌می‌گیرد (نیکبخش تهرانی و آذر صابریی، ۱۳۸۰).

قانون تجارت الکترونیک: این قانون مجموعه اصول و قواعدی است که برای مبادله آسان و ایمن اطلاعات در واسطه­های الکترونیکی و با بهره گرفتن از سیستم­های ارتباطی جدید به کار می­رود (منصور، ۱۳۹۲).

تبادل الکترونیکی داده ­ها: مجموعه ای از ضوابط برای کنترل انتقال مستندات تجاری، مانند سفارش­های خرید و صورت­حساب ها میان رایانه ­ها. هدف این تبادل، حذف کاغذ و تسریع در ارسال پاسخ است (حقوق تجارت الکترونیک، ۵۴).

روش تحقیق

در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. ‌بنابرین‏ در انجام این تحقیق از منابع موجود در کتابخانه برای به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز استفاده شده است که از طریق فیش برداری اطلاعات مورد نیاز جمع‌ آوری شده است که با بهره گرفتن از روش توصیفی-تحلیلی به تحلیل و بررسی موضوع پرداخته شده است. با توجه به اینکه در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است در زیر به توضیح مختصری از این روش می‌پردازیم.

ساختار پژوهش

وقایع ‌و خطرات موردحمایت نظام تامین اجتماعی عبارتنداز:

الف)مراقبت پزشکی(حمایت درمان)

ب)بیماری

ج)بیکاری

د)سالمندی

ه)ازکارافتادگی

ز)فوت

ح)بارداری

ط)کمک هزینه عائله مندی

۸-۲-۲-استراتژیهای تامین اجتماعی درجهان

‌در دوره جدید تامین اجتماعی پس ‌از تدوین استاندارد حداقل با توجه به زمینه‌های اقتصادی واجتماعی موجود درهرکشوروامکانات قابل وصول جهت تامین مالی هزینه های مربوط به حمایت‌های مذکور،دودیدگاه زیردربرقراری طرحهای حمایتی نزدبرنامه ریزان وتصمیم گیران نظامهای تامین اجتماعی کشورهای جهان متبلورمی گردد.

الف)نگرشی مبتنی براشتغال وبیمه ای

ب) نگرشی همگانی وغیربیمه ای

اولی ناظربرحمایت افرادشاغلی است که ازطریق کاروپرداخت حق بیمه شرایط برخورداری ‌از مزایای مقرررابدست می آورندودومی حاکی از حمایت اعضای جامعه صرفنظرازاشتغال آنان می‌باشد.

هریک ازدو دیدگاه فوق خودبه چنداستراتژی تقسیم می‌شوند.

الف) استراتژی نگرشی مبتنی براشتغال وبیمه ای

۱-استراتژی بیمه های اجتماعی(surances strategy )

قبل ازدوران صنعتی شدن جوامع اروپایی وحد ونسب جامعه های تجاری ومفاهیم مربوط به آن یک پیش داشت محیطی برای تعیین یک خط مشی اجتماعی جهت تامین افراد درقبال مخاطرات احتمالی ازدیر باز موردعمل برنامه ریزان قرارگرفته ‌و طرح‌های حمایتی متنوعی مبتنی براین استراتژی خصوصاً با تبعیت از مدل بیمه های اجتماعی اجباری مدون آلمان (۱۸۸۹-۱۸۸۳)برپایه اصول بیمه وضع گردیده است .بدین منظورمفهوم بیمه وسیله ای برای کاهش عدم اطمینان یک طرف بنام بیمه گذار ازطریق انتقال خطروطرف دیگر بنام بیمه گر که درصورت بروز حادثه محتمل الوقوع ضرر اقتصادی بیمه شده را درقبال دریافت وجهی بنام حق بیمه تقبل می‌کند به شکل گسترده تری و به صورت اجباری درسطح جامعه تعریف می شود.‌علی‌رغم اینکه استراتژی بیمه های اجتماعی به سبب ارتباطش با اشتغال فرد بیمه شده نمی تواند تمام افراد جامعه را تحت پوشش قرار دهد اما بخاطربهره مندی از سوابق علم محاسبات احتمالی و طرق اجرائی مورد قبول در جامعه ‌بر اساس آمارمنتشره در بین استراتژی بیمه های اجتماعی شاخص می‌باشد( سازمان تامین اجتماعی،۱۳۸۶،۱۵)

۲- استراتژی مسئولیت کارفرما

دسته ای دیگراز کشورها ،برخی از حمایت‌های خود را از طریق اتخاذ استراتژی مسئولیت کارفرما به مورد اجرا در می آورند و این امر از این واقعیت ناشی می شود که به سبب وجود یک سابقه طولانی رابطه استاد و شاگردی دراروپای قبل از انقلاب صنعتی،پس ازمعرفی ماشین وایجاد کارگاهای بزرگ صنعتی،این رابطه به شکل رابطه کارفرما و کارگر با انعقاد قراردادهای کار به صورت عرف درآمد وازآنجایی که ذاتا صنعت مخاطره آمیز می‌باشد ‌و تاکید برقصور کارگر درایجاد حادثه نمی توانست رافع مسئولیت کارفرما گردد،به منظورحفظ سلامتی کارگران که به تبع کارفرما ‌و کارگاه وی در معرض حادثه قرار می گیرند تدابیری در جهت احقاق فرد صدمه دیده اتخاذ گردید که این امر برای اولین بار با وضع قانون غرامت کارگران دراواخرقرن نوزدهم ‌به این مسئولیت خیرخواهانه و انسان دوستانه کارفرما جنبه قانونی بخشیده وامکان احقاق حق کارگران ‌را از طریق دعوی درمحاکم قضایی فراهم ساخت.(غدیری؛عقیقی؛۱۳۸۴-۱۳۸۵،۲۳)

درحال ‌حاضر به طور گسترده این مسئولیت که قبلا محدود به حمایت کارگران در قبال حوادث ناشی ازکاربودبه دیگرحمایتها قبیل،پیری،ازکارافتادگی ،بیماری،ایام استراحت بارداری وکمک خانواده وعلاوه برآن پیشگیری در مقابل بیماری های شغلی تعمیم داده شده است وبدین نحو با شرکت دادن کارفرما درتامین تمام یا بخش اعظم هزینه های مربوط به عنوان یکی از اهرم های موثردر جهت تقویت واستحکام رابطه کارگر وکارفرمابه خدمت گرفته شده است. امروزه ‌بیشتر این استراتژی بیمه های اجتماعی رابرای ارائه حمایت‌های خود انتخاب کرده‌اند به ‌عنوان یک استراتژی مکمل مطرح می‌باشد.(همان ماخذ،۲۳)

۳- استراتژی صندوق های احتیاط

استراتژی صندوق های احتیاط به عنوان یک نگرش درجهت اعطای طرحهای حمایتی یک نوع پس انداز برای افراد تحت پوشش محسوب می‌گردد عمدتاً کارفرما وکارگر در این نگرش مبالغی را به ‌عنوان حق سهم به یک مؤسسه‌ دولتی با یک صندوق تحت اداره بخش خصوصی می پردازند واین مبالغ به حساب بستانکاربیمه شده منظورمی گردد. پس ازانقضای مدت مقرر (یک دوره معینی) مبالغی به صورت مقطوع ویکجا شامل اصل وجوه ذخیره شده وسود حاصله از سرمایه گذاری وبهره های بانکی متعلقه آن به ذینفع پرداخت می شود. این استراتژی که به طورغالب درحال حاضردر بین ۲۲کشورجهان سوم رایج می‌باشد به ‌عنوان یک روش سنتی خود یاری وبا استفاده از پس اندازهای اولین باردرکشورهای مستعمره انگلستان برقرارگردیده است.(همایون پور،۱۳۸۶،۴۵)

بخش سوم تامین اجتماعی درایران

۱-۳-۲-تعریف تامین اجتماعی :

تامین اجتماعی حمایتی است که جامعه از اعضای خانواده ها برای دسترسی مطمئن به مراقبت‌های صحی ‌و بهداشتی به عمل می آورد و امنیت درآمد را مخصوصا در موارد پیری، بیکاری، بیماری ، ازکارافتادگی،معلولیت کاری و از دست دادن نان آور تضمین می کند.

۲-۳-۲-تاثیرتامین اجتماعی درجامعه:
تامین اجتماعی تاثیر قدرتمندی روی تمام سطوح جامعه دارد و به کارگران و خانواده های شان تسهیلات صحی و بهداشتی ارائه می کند و در برابر درآمد کم، چه در کوتاه مدت و در برابر بیکاری، بیماری یا زایمان یا چه در دراز مدت و به خاطر از کار افتادگی و یا مصدومیت کاری حمایت می کند. به سالمندان در دوره تقاعد کمک هزینه ارائه می کند. کودکان از برنامه های تامین اجتماعی کمک به خانواده برای هزینه تحصیلی کودکان بهرمند می‌شوند. تامین اجتماعی برای کارگران جهت حفظ ثبات روابط کاری و نیروی کار تولید کمک می‌کند و به همبستگی اجتماعی و رشد و توسعه کشور به طور کل و کم اثر کردن تاثیر تغییرات اجتماعی بر مردم کمک می‌کند و بالاخره مبنایی را برای دیدگاه مثبت تر در قبال جهانی سازی فراهم می‌سازد.(نیکوپور؛ریاضی،۱۳۸۸،۲۴)

۳-۳-۲-تاریخچه تامین اجتماعی در ایران

جنسیت

فراوانی

درصد

مرد

۵۲

۱۰۰

زن

۰

۰

جمع

۵۲

۱۰۰

همان‌ طور که در جدول (۵-۲) ملاحظه می‌گردد، وضعیت جنسیت ۱۰۰ درصد مرد و ۰ درصد زن بوده است.

نمودار ۵-۱: نمودار وضعیت جنسیت

۵-۸- سن

جدول۵-۳: توزیع فراوانی وضعیت سن

سن
فراوانی
درصد

کمتر از ۲۵ سال

۶

۵/۱۱

بین ۲۶ تا ۳۵ سال

۲۱

۵/۴۰

بین ۳۶ تا ۴۵ سال

۱۹

۵/۳۶

بین ۴۶ تا ۵۵ سال

۶

۵/۱۱

جمع

۵۲

۱۰۰

همان‌ طور که در جدول (۵-۳) ملاحظه می‌گردد، وضعیت سن ۵/۱۱ درصد کمتر از ۲۵ سال، ۵/۴۰ درصد بین ۲۶ تا ۳۵ سال، ۵/۳۶ درصد بین ۳۶ تا ۴۵ سال، ۵/۱۱ درصد بین ۴۶ تا ۵۵ سال بوده است.

نمودار ۵-۲ :نمودار وضعیت سن

۵-۹- وضعیت تأهل

جدول۵-۴: توزیع فراوانی وضعیت تأهل

وضعیت تأهل
فراوانی
درصد

مجرد

۱۱

۲/۲۱

متأهل

۴۱

۸/۷۸

جمع

۵۲

۱۰۰

همان‌ طور که در جدول (۵-۴) ملاحظه می‌گردد، وضعیت تأهل ۲/۲۱ درصد مجرد و ۸/۷۸ درصد متأهل بوده است.

نمودار ۵-۳: نمودار وضعیت تأهل

۵-۱۰- سطح تحصیلات

جدول۵-۵: توزیع فراوانی وضعیت سطح تحصیلات

سطح تحصیلات
فراوانی
درصد

دیپلم و کمتر

۵۰

۲/۹۶

فوق دیپلم

۲

۸/۳

لیسانس

۰

۰

جمع

۵۲

۱۰۰

همان‌ طور که در جدول (۵-۵) ملاحظه می‌گردد، وضعیت سطح تحصیلات، ۲/۹۶ درصد دیپلم و کمتر، ۸/۳ درصد فوق دیپلم، ۰ درصد لیسانس بوده است.

نمودار ۵-۴ : نمودار وضعیت سطح تحصیلات

۵-۱۱- شغل قبل از دستگیری

جدول ۵-۶: توزیع فراوانی شغل قبل از دستگیری

شغل قبل از دستگیری
فراوانی
درصد

مشاغل دولتی

۱

۹/۱

مشاغل آزاد

۲۳

۳/۴۴

کارگر

۲۲

۳/۴۲

بیکار

۶

۵/۱۱

جمع

۵۲

۱۰۰

همان‌ طور که در جدول (۵-۶) ملاحظه می‌گردد، شغل قبل از دستگیری، ۹/۱ درصد مشاغل دولتی، ۳/۴۴ درصد مشاغل آزاد، ۳/۴۲ درصد کارگر و ۵/۱۱ درصد بیکار بوده است.

نمودار ۵-۵: نمودار شغل قبل از دستگیری

۵-۱۲- وضعیت بومی بودن

جدول۵-۷: توزیع فراوانی وضعیت بومی بودن

وضعیت بومی بودن
فراوانی
درصد

بومی

۴۵

۵/۸۶

غیر بومی

۷

۵/۱۳

جمع

۵۲

۱۰۰

همان‌ طور که در جدول(۵-۷) ملاحظه می‌گردد، وضعیت بومی بودن ۵/۸۶ درصد بومی و ۵/۱۳ درصد غیربومی بوده است.

نمودار ۵-۶ :نمودار وضعیت بومی بودن

۵-۱۳- نقش رسانه های جمعی نظیر رادیو و تلویزیون در آموزش و رعایت حقوق شهروندی

جدول۵-۸: توزیع فراوانی نقش رسانه های جمعی نظیر رادیو و تلویزیون در آموزش و رعایت حقوق شهروندی

مقدار

فراوانی

درصد

خیلی کم

۱۹

۶/۳۶

کم

۱۰

۲/۱۹

متوسط

۸

۴/۱۵

زیاد

۱۳

۲۵

خیلی زیاد

۲

۸/۳

جمع

۵۲

۱۰۰

نقش رسانه های جمعی نظیر رادیو و تلویزیون در آموزش و رعایت حقوق شهروندی، ۶/۳۶ درصد خیلی کم، ۲/۱۹ درصد کم، ۴/۱۵ درصد متوسط، ۲۵ در صد زیاد و ۸/۳ درصد خیلی زیاد پاسخ داده‌اند.

نمودار ۵-۷: نمودار نقش رسانه های جمعی نظیر رادیو و تلویزیون در آموزش و رعایت حقوق شهروندی

۵-۱۴- نقش اقدامات پلیس در رعایت حقوق شهروندی

جدول۵-۹: توزیع فراوانی نقش اقدامات پلیس در رعایت حقوق شهروندی

مقدار
فراوانی
درصد

خیلی کم

۱

۹/۱

کم

۴

۷/۷

متوسط

۲۲

۳/۴۲

زیاد

۲۰

۵/۳۸

خیلی زیاد

۵

۶/۹

جمع

۵۲

۱۰۰

نقش اقدامات پلیس در رعایت حقوق شهروندی، ۹/۱ درصد خیلی کم، ۷/۷ درصد کم، ۳/۴۲ درصد متوسط، ۵/۳۸ در صد زیاد و ۶/۹ درصد خیلی زیاد پاسخ داده‌اند.

نمودار ۵-۸: نمودار نقش اقدامات پلیس در رعایت حقوق شهروندی

۵-۱۵- نقش پایبندی به مذهب و آداب و رسوم عرفی در رعایت حقوق شهروندی

جدول ۵-۱۰: توزیع فراوانی نقش پایبندی به مذهب و آداب و رسوم عرفی در رعایت حقوق شهروندی

مقدار
فراوانی
درصد

خیلی کم

۷

۵/۱۳

کم

۷

۵/۱۳

متوسط

۱۹

۵/۳۶

زیاد

۱۷

۷/۳۲

خیلی زیاد

۲

۸/۳

جمع

۵۲

۱۰۰

نقش پایبندی به مذهب و آداب و رسوم عرفی در رعایت حقوق شهروندی، ۵/۱۳ درصد خیلی کم، ۵/۱۳ درصد کم، ۵/۳۶ درصد متوسط، ۸/۳۲ در صد زیاد و ۸/۳ درصد خیلی زیاد پاسخ داده‌اند.

نمودار ۵-۹: نقش پایبندی به مذهب و آداب و رسوم عرفی در رعایت حقوق شهروندی

نتیجه‌گیری

شهروندی عبارت است از عضویت کامل در جامعه، یعنی هم عضویت بالقوه (عضویت از نظر قانونی) و هم عضویت بالفعل (به رسمیت شناخته شدن توسط سایر اعضای جامعه).

وقتی صحبت از حقوق شهروندی می‌شود منظور شهروندی جهانی است که دارای تمامی حقوق اعلامیه جهانی حقوق بشر ۱۹۴۸ می‌باشد، همچنین از اینجا است که نسل سوم حقوق بشر یعنی حق همبستگی- توسعه در کنار نسل اول و دوم یعنی حقوق مدنی و سیاسی و اقتصادی مطرح می‌شود.

از لحاظ تاریخی در ایران بحث از حقوق شهروندی به دوران مشروطیت باز می‌گردد. و یکی از مشهورترین اسناد مربوط به حقوق شهروندی در دوران معاصر، فرمانی است که در زمان ناصرالدین شاه و توسط امیرکبیر اعلام شده است که در آن به رعایت حقوق مردم توسط حاکمان و نمایندگان آن ها تأکید شده است.

در اسناد بین‌المللی، حق موجودیت گروه‌های اقلیت از مصادیق روشن و بارز حقوق جمعی است. همچنین محاکم ویژه کیفری کوشیده‌اند برای حمایت مؤثرتر از گروه‌های اقلیت، دامنه عناصر مادی جرم را گسترش دهند. از این‌رو انتقال قهری جمعیت یک گروه قومی، ملی، نژادی و مذهبی از سرزمین محل سکونت خود در زمره جنایت ژنوسید قرار گرفته است.

بر پایه کلی منش شناسی از راه روان تحلیل گری خصوصیات روان آزردگی (یا منش روان آزردگی) نتیجه سازگاری غیر کافی غرایز با واقعیت اجتماعی است. اگر کشاننده های لیبیدویی به کیفیت سازگار شده اجتماعی و نسبتاً پایدار تغییر حالت دهنده، می توان از منش غیر روان آزرده سخن به میان آورد. در هر حالت تشخیص و تفاوت بین منش بهنجار (متعادل) و روان آزرده کاملاً متغیر است و در درجه اول بستگی به میزان کمبود سازگاری اجتماعی دارد (فروم^[۷۱]، ۱۹۶۱).

درباره شکل گیری فرامن باید تأکید کرد که کودک با شخص والدین همانندسازی نمی کند بلکه همانندسازی با فرامن آن ها صورت می‌گیرد و فروید با بهره گرفتن از اصطلاح همانندسازی با پایگاه والدین این تمایز را برجسته ساخته است. بدین ترتیب فرامن کودک از همان محتوا مملو خواهد شد و معرف احکام ارزشی و سنت هایی که در خلال نسلها پایدار مانده اند خواهد گشت (منصور و دادستان، ۱۳۶۹).

نظریه پردازانی که به طور کلی پیرو فروید هستند، اما با جنبه‌های خاصی از تفکر او موافق نیستند، نوفروید گرایان یا روان تحلیل گرایان جدید نامیده می‌شوند؛ زیرا در پی تجدید نظر در اغلب عقاید اساسی فروید بوده اند.

در دید آدلر زندگانی در اجتماع از یک سو مستلزم محدودیت های متقابل و ‌هدف‌های‌ فردی برتر بلافاصله و فوری است و انسان را مجبور به همیاری و همکاری می کند و از سوی دیگر این چنین زندگانی تنها شکل موجودیتی است که بتواند ایمنی را فراهم سازد. بدین ترتیب در کنار رنجها یعنی احساس های ناتوانی و کهتری مرهمی نیز نهاده شده است و آن توحید کامل با گروه اجتماعی است. به نظر آدلر این یکپارچگی یا توحید با گروه در هر فرد سالم بر اثر تمایل عمیقی که ناشی از انگیزه اجتماعی زیستن است و انسان را به دوست داشتن و پذیرفتن دیگری و همکاری و تعاون می کشاند تسهیل می‌گردد (منصور، ۱۳۷۱).

آدلر بر این باور است که افراد بشر موجوداتی اجتماعی هستند و ‌بنابرین‏ رفتار بشر تنها با دریافت اجتماعی آن قابل درک است. در هر فردی ظرفیتی به صورت فطری وجود دارد –علاقه اجتماعی- که بسط و توسعه می‌دهد؛ یعنی تمایل به همکاری با دیگران. منظور از اجتماعی بودن نه تنها در بر گیرنده علاقه به دیگران بلکه علاقه به علاقمندیهای دیگران می‌باشد. علاقه اجتماعی استعداد و همکاری و زندگی اجتماعی است که می‌تواند از طریق آموزش گسترش یابد وقتی گسترش یافت می‌تواند از طریق مهارت های واقعی همکاری و کمک، درک وهمدلی بیان شود. ‌بنابرین‏ علاقه اجتماعی، ملاک آدلر برای تشخیص سلامت روانی بوده است. علاقه اجتماعی معیار سنجش هنجار بودن کودک است (انس باخر و انس باخر^[۷۲]، ۱۹۵۶).

میزانی که فرد می‌تواند به طور موفق با دیگران سهیم باشد و از طریق کار کردن با آن ها مشارکت نماید و یک رابطه ارضا کننده با فردی از جنس مخالف خود به وجود بیاورد که در واقع نشان دهند سطح بلوغ و یکپارچگی کلی شخصیت او می‌باشد، تلاش اجتماعی است که یک تلاش اولیه است نه ثانویه.

جستجو برای اهمیت داشتن و یافتن جایگاهی در اجتماع، از جمله اهداف اساسی هر کودک و بزرگسالی می‌باشد. ‌بنابرین‏ افراد بشر را نباید در انزوا نگاهکرد بلکه باید آن ها را به عنوان موجوداتی که دارای تعامل اجتماعی هستند دید (مایر^[۷۳]، ۱۹۷۹؛ به نقل از شیلینگ، ۱۳۷۲).

از دید آدلر^[۷۴] فردی سالم یا هنجار از نظر روانی کسی است که علاقه اجتماعی او رشد یافته و مشتاق است خود را به زندگی و وظایف زندگی بدون هر نوع بهانه و طفره رفتن متعهد نماید (شیلینگ، ۱۳۷۲).

نظر اریکسون^[۷۵] به نظریه نو پدیدآیی معروف شده است. نظریه روانی – اجتماعی وی تأکید بر تناسب متقابل بین فرد و محیط دارد. یعنی از یک سو ظرفیت ارتباطی فرد با محیط پیوسته تغییر می‌کند (زندگی که متشکل از آدمیان و نهادهاست) و از سوی دیگر آمادگی این مردم و نهادها برای آنکه وی را به صورت بخشی از فرهنگ موجود درآورد (اریکسون، ۱۹۷۵).

بنا به نظریه وی تشکل و تحول شخصیت در هشت مرحله از کودکی تا پیری تحقق می پذیرد. فرد آدمی در جریان تعامل با واقعیت بیرونی دید خود را نسبت به جهان توسعه می بخشد. هر مرحله با یک موقعیت تعارضی که باید آن را حل کرد مطابقت دارد. تعارض همواره در طول زندگی فعال باقی می ماند و فرد به اشکال مختلف با آن مواجه می شود. چنان چه انسان در این وظیفه با شکست مواجه گردد ممکن است اغتشاشات روانشناختی وخیمی در وی پدیدار گردند. یکی از موضوعات اصلی نظریه اریکسون هویت من و رشد آن است. هویت من احساسی است که هشیارانه تجربه می شود. احساسی که از تبادل فرد با واقعیت اجتماعی خویش ناشی می شود. هویت من یک فرد پیوسته در حال تبدیل و تغییر در پاسخ به تغییرات در محیط اجتماعی است. در نظر اریکسون تشکیل و حفظ اساسی از هویت من اهمیت فراوانی دارد، او عدم وجود هویت من قوی را یکی از نخستین عوامل تعیین کننده آسیب روانی و ناسازگاری می‌داند.

دومین موضوع عمده در نظر اریکسون به مفهوم شایستگی و کفایت شخصی مربوط می شود. اگر یک مرحله از رشد با موفقیت پشت سر گذاشته شود فرد با احساس بالایی از شایستگی به مرحله بعد راه می‌یابد. اگر در آن مرحله موفق نشود احساس حقارت در او به وجود خواهد آمد.

اریکسون معتقد است که افراد تنها در صورتی که از قبل دارای احساس قوی از هویت باشند قادر به انس گرفتن هستند. اگر افراد احساسی روشن و مطمئن از اینکه چه کسی هستند نداشته باشند برای آن ها غیر ممکن است که به طریقی صمیمانه با دیگران ارتباط متقابل پیدا کنند. مؤانست واقعی مستلزم آن است که انسان به طریقی مشتاقانه و صریح و با میل به سهیم شدن حتی مشخص ترین جنبه‌های وجود خود با دیگران ‌به این روابط نزدیک شود. در واقع اریکسون از نیاز به مؤانست به منزله جستجویی دو جانبه برای هویتی مشترک سخن می‌گوید (اریکسون، ۱۹۵۰؛ به نقل از کارور و شی یر؛ ترجمه رضوانی، ۱۳۷۵).

دیدگاه یادگیری

در دیدگاه رفتاری، آسیب شناسی رفتاری یک بیماری نیست بلکه پاسخی است که بر اساس همان اصول رفتاری یاد گرفته شده است که همه الگوهای پاسخ بر اساس آن یاد گرفته می‌شوند. یادگیری نگهداری و و تغییر رفتار نابهنجار، درست مانند یادگیری رفتار عادی است و رفتار عادی را نیز می توان یک سازگاری به حساب آورد که از یک گذشته پر از تقویت ناشی شده است (آسمن و کوارتز^[۷۶]، ۱۹۶۹؛ به نقل از پروین، ۱۳۷۴).

۵- روت بندیکت: فرهنگ شناختی است برای رفتار آموخته، رفتاری که با آدمی زاده نمی‌شود و بر خلاف رفتارهای زنبور‌ها و مورچه‌های اجتماعی توسط یاخته‌های نطفه تعیین نمی‌شود. بلکه هر نسل باید آن را از مردم بالغ بیاموزند.^[۲۷]

۶- راد کلیف براون: فرهنگ فرایندی است که از راه آن در یک گروه یا طبقه اجتماعی معین زبان، باورها، تصورات، پسندها، دانستنی‌ها، چیره دستی‌ها و انواع عرف‌ها دست به دست از شخصی به شخصی و از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌شود.^[۲۸]

۷- جوزف روسک: فرهنگ به نحوه زیستی گفته می‌شود که هر جامعه‌ای برای رفع احتیاجات اساسی خود از حیث بقا، ادامه نسل و نظام امور اجتماعی اختیار می‌کند.^[۲۹]

امام خمینی; فرهنگ را اساس ملت و ملیت می‌داند و ملت ایران را به حفظ فرهنگ اسلامی خود و جلوگیری از ورود فرهنگ استعماری دعوت می‌کند.^[۳۰]

با توجه به آنچه گفته شد و تعریف امام خمینی;، تعریف فرهنگ را اینگونه بیان می‌کنیم:

«فرهنگ یک سیستم و نظامی متشکل از اجزاء می‌باشد که در طول تاریخ از شیوه زندگی مردم پدید می‌آید و ارکان و اجزای آن را عقاید، آداب و رسوم اجتماعی، مواریث ملی، خصلت‌های بومی، قومی و مذهبی تشکیل می‌دهند.»

۱-۲-۳٫ معنای لغوی و اصطلاحی «جامعه»

لفظ «جامعه» در زبان عربی اسم فاعل مؤنث از مصدر (جَمَعَ) به معنای «گردآوردن» و همچنین «دانشگاه» است.^[۳۱] و در زبان فارسی به معنای «جرگه، اجتماع و مجتمع، حوزه، حلقه، هیئت و اجتماع مردم یک کشور یا یک شهر یا ده» می‌باشد.^[۳۲]

و در معنای اصطلاحی آن گفته شده که جامعه گروهی متشکل از انسان‌ها که در سرزمینی زندگی می‌کنند و به طور نسبی از مشترکات فرهنگی، تشکل مدنی، سیاسی و اقتصادی برخوردارند و یا اینکه گروهی از افراد، مؤسسه‌ها و کشور‌ها که برای رسیدن به اهداف مشترک سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و مانند آن ها به طور مشترک فعالیت می‌کنند.

در ادامه سعی می‌شود تا به اهمیت و جایگاه مدیریت و مخصوصاً مدیریت فرهنگی نیز پرداخته شود، لذا ابتدا به اهمیت مدیریت و فرهنگ به صورت جداگانه اشاره شده و سپس به اهمیت آن در اسلام و غیر اسلام پرداخته و در نهایت با اشاره به نقش مدیریت فرهنگی در سطح جامعه اسلامی به پایان می‌رسد.

۱-۳٫ اهمیّت مدیریت

در این زمینه می‌توان درخواست موسى از خداوند براى تعاون برادرش هارون با او در رهبرى و مدیریّت جامعه را مثال زد که نشانه اهمیت فوق العاده مدیریت است:

(وَ اجْعَلْ لی‏ وَزیراً مِنْ أَهْلی‏ ” هارُونَ أَخی‏ ” اشْدُدْ بِهِ أَزْری ” وَ أَشْرِکْهُ فی‏ أَمْری)^[۳۳]

«و براى من دستیارى از کسانم قرار ده، ” هارون برادرم را، ” پشتم را به او استوار کن، ” و او را شریک کارم گردان.‏»

در دنیای صنعتی امروز که فن آوری ارتباطات، رکن اساسی آن را تشکیل می‌دهد، اداره‌ امور زندگی انسان ها به ساختار و نظام‌های اجتماعی وابسته است، بشر امروز برای دست‌یابی به مقاصد خود، راهی جز از طریق ورود به نظام‌های اجتماعی ندارد.

با توجه به نقش مهم و ارزشمند نظام‌های اجتماعی از جمله: نظام فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و … در زندگی انسان، باید ‌به این نکته نیز اعتراف کرد که جامعه زمانی در دست یابی به اهداف موفق است که در رأس آن ها مدیرانی توان‌مند و شایسته، زمام امور را در دست داشته باشند، زیرا کسی که باید در یک برنامه‌ریزی جامع، از منابع بالفعل و بالقوه جامعه اعم از منابع و امکانات مادی و فیزیکی و منابع نیروی انسانی، بهره‌برداری و نتیجه‌گیری کند، «مدیر» است و لذا موفقیت هر جامعه تا حدود زیادی به شایستگی و موفقیت مدیران بستگی دارد.

یکی از عوامل موفقیت مدیر، «فرهنگ» حاکم بر مدیر و حوزه مدیریت است، زیرا عامل مهمی که رفتار مدیر را شکل می‌دهد چیزی جز فرهنگ نیست. معمولا نظام‌های اجتماعی از لحاظ ساختاری تا حدود زیادی شبیه به یک دیگرند، ولی آن چه که آن ها را از هم متمایز می‌سازد فرهنگ حاکم بر مدیریت آن ها‌ است. امروز وقتی می‌گوییم مدیریت اروپایی، مدیریت آمریکایی، ژاپنی، کره ای، روسی و یا مدیریت اسلامی منظور این است که ارکان سازمان‌ها و ساختار‌های اجتماعی، از لحاظ ساختاری چندان تفاوتی ندارند بلکه وجه تمایز این تقسیم بندی ها، بیشتر فرهنگی است تا ساختاری.

به هر حال مدیران، سرمایه های ارزش مند انسانی هستند که موفقیت‌ها بر محور تعهد، تخصص و کفایت آنان به وجود می‌آید و بنا به گفته سیاست‌مدار هوش مند هندوستان، «جواهر لعل نهرو»: «می‌توان در ظرف دو سال ساختمان کارخانه ذوب آهن را به پایان رسانید ولی جهت تربیت یک مدیر برای این صنعت باید بیست سال وقت صرف کرد».^[۳۴]

منزلت و جایگاه مدیریت از چنان اوجی برخوردار است که پیامبر اکرم ۶ فرمود:

«مَن ولی عَلی عشره کانَ لَهُ عقل اربعین، وَ مَن ولی اربعین کانَ لَهُ عقل اربعمأه»^[۳۵]

«کسی که مسئول و مدیر امور ده نفر بشود باید عقل چهل نفر را داشته باشد و کسی که اداره امور چهل نفر را بر عهده بگیرد باید عقل چهار صد نفر را دارا باشد.»

۱-۴٫ اهمیت فرهنگ

فرهنگ در زندگی انسان چنان اهمیتی دارد که برخی از ‌اندیش‌وران انسان را در میان موجودات زنده به «موجود فرهنگی» تعریف کرده‌اند و کمتر مقوله‌ای است که قدرت فرهنگ را در اثرگذاری و ایجاد تحول داشته باشد، زیرا مایه‌های فرهنگی را در درون هر کس بریزند رفتارهای او را تغییر خواهد داد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیه الله خامنه‌ای نیز فرهنگ و هویت فرهنگی را اساس پیشرفت و موجودیت ملت‌ها می‌داند و می‌فرماید:

«فرهنگ، مایه اصلی هویت ملت‌هاست. فرهنگ یک ملت است که می‌تواند آن ملت را پیشرفته، عزیز، توانا، عالم، فناور، و نوآور و دارای آبروی جهانی کند. اگر فرهنگ کشوری دچار انحطاط شد و یک کشور، هویت فرهنگی خود را از دست داد، حتی پیشرفت‌هایی که دیگران به آن کشور تزریق می‌کنند، نخواهد توانست آن کشور را از جایگاه شایسته‌ای در مجموعه بشریت برخوردار کند و منافع آن ملت را حفظ کند. اگر در جایی فرهنگ ملی و بومی به خاطر کهن سال بودن، ریشه دار بودن و برجسته بودن، مضمحل نشد و از بین نرفت، استعمارگرها و اشغال گرها نتوانسته‌اند مدت زیادی از آن جا، منافع خودشان را تامین کنند و ناچار شدند که آن منطقه را رها کنند».^[۳۶]

۱-۵٫ اهمیت و ضرورت مدیریت فرهنگی در اسلام

« مطالعه تاریخ و تتبع در ز­­ندگی بشر نیز ضرورت مدیریت را اثبات می‌کند زیرا از آغاز تا به امروز در هر کجا که چند نفر انسان به گرد یکدیگر جمع می‌شدند تا زندگی خود را بر اساس تعاون و همکاری تکمیل نمایند نیاز به مدیریت در رأس نیازهایشان قرار می‌گرفته است و در نخستین گام و قبل از هر چیز آگاهانه و یا بدون توجه مدیریت محور و موضوع کلیه حرکت‌ها می‌شده است».^[۳۷]

مقوله مدیریت آنقدر ضروری است که قرآن و آموزه های دین اسلام در موارد گوناگون و به شکل‌ها و شیوه های مختلف، به آن پرداخته است تا جامعه بشری را ‌به این اصل اساسی متوجه سازد. مطالعه در قرآن و قصص آن، سیره و سنت پیامبر۶و ائمه معصومین این معنا را بهتر روشن می‌کند.

از دیدگاه قرآن و روایات، مدیریت نقش اول را در تغییر و تحولات اجتماعی بر عهده دارد: