۲-۳-۲ چالش‌های پیش روی گردش شغلی [۱۲]

1. 1. بی تخصصی کارکنان: بعضی افراد که به تازگی هم فارغ التحصیل یا وارد به بازار کار شده اند از سازمان خود درخواست می‌کنند که با چرخش شغلی به توانایی‌های انان بیفزایند.

   

1. 1. خسارت زدن حین چرخش شغلی:در صورتی که افراد بی توجه به کار مورد نظر یا ‌در مورد کارهای دستی، ناآشنا به دستگاه مورد نظر باشند، می‌توانند موجب بروز خسارت و دوباره کاری شوند.

1. 1. درخواست افزایش حقوق کارکنان بعد از گردش شغلی: بعضی کارکنان به دلیل افزایش سطح مهارتهایشان در چرخش شغلی انتظار افزایش حقوق از سازمان خود دارند.

1. بروز تعارضات سازمانی: ممکن است افرادی از طریق گردش شغلی به سازمان‌های غیر رسمی دارای خرده فرهنگی خاص،راه پیدا کنند و در آنجا با افراد آن بخش ناسازگاری کرده و موجب بروز تعارضات شوند.

۲-۳-۳ سیاست‌های برخورد با چالش ها [۱۲]

چالش در گردش شغلی
روش برخورد با چالش
بی تخصصی
ایجاد چرخش شغلی در صورت کسب مهارت مناسب
خسارت زدن حین گردش شغلی
جابجاشدن افراد در مشاغل هم خانواده
درخواست افزایش حقوق
توجیه کارکنان از ایجاد گردش شغلی ( افزایش مهارت و توانایی کارکنان )
تعارضات سازمانی
نظرسنجی از افراد در زمینه گردش شغلی­شان ( پست­های مورد علاقه­شان )

۲-۴ مروری بر تحقیقات پیشین

در این بخش به مرور برخی تحقیقات صورت گرفته در زمینه توانمندسازی نیروی انسانی و چرخش شغلی خواهیم پرداخت. این بخش شامل دو قسمت تحقیقات داخلی و تحقیقات خارجی ‌می‌باشد.

۲-۴-۱ پژوهش های داخلی

احمد فولادی (۱۳۷۷):

احمد فولادی در سال ۱۳۷۷ در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی نظرات کارکنان بانک‌های کشاورزی شهر کرمان درباره تاثیر چرخش مشاغل بر بهبود عملکرد آنان پرداخته است. تحقیق آن ها با توجه به ماهیت هدفها و پژوهش از نوع توصیفی بوده است و جهت جمع ­آوری داده ها از پرسشنامه استفاده کرده ­اند. نتایج تحقیق آن ها نشان داد که به نظر کارکنان، چرخش مشاغل موجب افزایش مهارت‌های شغلی و بهبود عملکرد آن ها ، موجب افزایش رضایت شغلی، موجب افزایش انگیزه و در نهایت چرخش شغلی موجب کاهش خستگی آن ها گردیده است.

سعید علی­نیا،مهران پورتالاری،شاهین مرسلی و کوروش مهاجر (۱۳۸۷):

سعید علی­نیا،مهران پورتالاری،شاهین مرسلی و کوروش مهاجر در سال ۱۳۸۷ در پژوهش خود با عنوان آنالیز معیارهای عملکردی کارگر با بهره گرفتن از گردش شغلی؛ تمرکز اولیه این پژوهش بر روی بررسی اثر گردش شغلی به عنوان یک ابزار ارگونومی ( ماکروارگونومی ) و چندمهارته شدن بر عملکرد یک سلول تولد ناب ‌می‌باشد. مدل معرفی شده با عنوان آنالیز معیارهای عملکردی کارگر با بهره گرفتن از گردش شغلی AWPMUJR در یک چهارچوب و الگوریتم ساده و به عنوان یک اقدام کنترل مدیریتی و مبتنی بر معیارهای عملکردی زیادی چون: رضایت کارگران، کاهش و یا حذف استرس­های پوسچری، کاهش اضافه تولید، کاهش هزینه کیفیت ضعیف و کاهش هزینه آموزش و …. با ‌آسان‌ترین روش به موضوع استفاده از گردش شغلی برای تامین نیازهای ارگونومی و نیازهای چندمهارته­شدن می ­پردازد و از روایی لازم نیز برخوردار است. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که با افزایش سطح گردش شغلی و چندمهارته شدن، معمولاً در معیار عملکردی بهبود دیده می­ شود. ضمنا با بهره گرفتن از مدل می توان دریافت که رفتار یک معیار عملکردی در سطوح چندمهارته شدن و در فرکانس های گردش شغلی چگونه است و آیا نیازهای مشتری تامین خواهد شد یا نه؟

نصیری پور و همکاران (۱۳۸۸):

نصیری پور و همکاران در سال ۱۳۸۸ ، تاثیر گردش شغلی بر عملکرد پرستاران در بیمارستانهای تامین اجتماعی تهران را بررسی کرده ­اند. پژوهش آن ها از نوع علی و گذشته نگر، به صورت شاهد – موردی در ۹ بیمارستان تأمین اجتماعی تهران انجام گردید. جامعه­ پژوهش پرستاران بیمارستانهای مورد مطالعه که دارای گردش شغلی نبوده و پرستارانی که دارای گردش شغلی بوده است. از زیر جامعه­ اول ۴۵ نفر در پژوهش شرکت نمودند و به عنوان گروه شاهد انتخاب شدند. از زیرجامعه­ی دوم ۴۵ نفر به شیوه همسان سازی به عنوان گروه مورد انتخاب شدند. ابزار گردآوری داد ه­ها پرسشنامه بود و جهت ارزشیابی عملکرد سالیانه پرستاران از امتیاز ارزشیابی سالیانه موجود در سازمان استفاده شده است. نتایج تحقیق آن ها نشان می­دهد که عملکرد پرستاران در بیمارستانهای مورد مطالعه مستقل از وضعیت گردش شغلی آن ها ‌می‌باشد و گردش شغلی به شیوه موجود در سال ۱۳۸۸ موجب بهبود عملکرد پرستاران نشده است.

امیرسامان خیرخواه و ولی اله دلجو (۱۳۸۸):

امیرسامان خیرخواه و ولی اله دلجو در سال ۱۳۸۸ یک مدل بهینه سازی چندهدفه چرخش کار به منظور حداقل سازی آسیب های شغلی در واحدهای صنعتی را توسعه دادند و بیان کردند که کار در کارگاه های صنعتی شلوغ و پر صدا و انجام فعالیت های سنگین بر کارایی کارگران تاثیر داشته و هزینه هایی را به لحاظ آسیب های شغلی برای تولیدکنندگان به همراه دارد. از آنجا که در یک واحد صنعتی کارگاه های متفاوتی به لحاظ آلودگی و نیز سختی کار وجود دارد، می توان با ایجاد یک برنامه چرخش کار، آسیب های شغلی را کاهش داد. در این مقاله مدلی برای تعیین الگوی چرخش کار ارائه شده است. این مدل یک مدل برنامه ریزی دوهدفه با اهداف حداقل سازی شاخص آلودگی صوتی برای کارکنان و روزهای کاری از دست رفته ناشی از سختی کار می‌باشد. در این مقاله، با توجه به ناسازگار بودن اهداف، از تابع Lp-metric برای ادغام توابع هدف و رسیدن به یک مدل تک هدفه استفاده شده است. در نهایت نتایج به کارگیری مدل در مثال‌های مختلف ارائه شده که نشان دهنده مطلوبیت مدل چند هدفه نسبت به مدل های تک هدفه موجود است .

عیوق و همکاران (۱۳۸۹):

اما نکته ای که باید به آن پرداخت این مطلب است که اصل آزادی قراردادی با نظریه عینی به سختی قابلیت تطبیق را دارد. چون طبق این نظریه مثلاً شخص الف که رفتارش به گونه ای است که طرف مقابل به نحو متعارض تصور می‌کند که وی به شروط و محتوای قرارداد رضایت داده است قطع نظر از اینکه الف، چنین امری را قصد کرده باشد یا نه، طرف مذبور را متعهد خواهد نمود. ‌بنابرین‏ پذیرش نظریه عینی منجر به تحمیل تعهداتی می‌گردد که در خصوص آن توافق نشده است، زیرا بر طبق این نظریه آنچه که واقعاً یک تعهد را ایجاد می‌کند رضایت نیست، بلکه عکس العملی است که اگر رضایت طرف مقابل وجود داشت اتخاذ می گردید. اما با وجود مطالب یادشده اصل آزادی قراردادی به معنی عرضی آن در اکثر قلمروهای قراردادی مطرح می‌باشد به طوری که هنوز هم حقوق انگلستان و سیستم قضایی این کشور به نحو وسیعی بر اساس اماره آزادی طرفین قرارداد در انتخاب اینکه چه قراردادهای را با چه شرایطی منعقد نمایند، عمل می‌کند. راجع به اصل آزادی قراردادی با رویکرد یک شروط ضمنی بعد از سال ۱۹۸۰ در مجلس اعیان انگلستان^[۱۰۵] لردیپلوک^[۱۰۶] اظهار نظر نمود که اصل بنیادین در حقوق کامن لا و در خصوص قراردادها این است که طرفین قرارداد، در تصمیم گیری در خصوص تعهدات اصلی که می خواهند بپذیرند آزاد هستند.

با وجود اینکه دولت در باب اصل آزادی قراردادی ممکن است برای اصل آزادی تحدیدات و تضییقاتی فراهم آورده باشد که در آینده به آن می پردازیم اما احترام به اصل آزادی قراردادی و گسترش این مفهوم در حقوق انگلستان قابل انکار نیست همچنان که در بند نخست در بخش هشتم از قسمت دوم قانون بیع کالامصوب ۱۹۷۹^[۱۰۷] مورد تقنین قرار گرفته است، که به موجب آن ثمن ممکن است در قرارداد معین شود یا به طریقی که توسط طرفین توافق می شود و تعیین گردد و یا بر مبنای مناسبات قبلی میان طرفین معامله تعیین شود. ‌بنابرین‏ در همین وضع تقنینی در حقوق انگلستان یک از عوضین معامله می‌تواند معیار تعیین آن توافق اراده طرفین باشد، در حالی که در حقوق برخی از کشورها این اصل محدود شده است:

حال پس از آنکه به مفهوم کلی اصل آزادی قرارداد پرداختیم در ادامه به نقش دولت در تحدید حدود این اصل می پردازیم که می‌تواند ما را در رسیدن به یک مفهوم و دقیق تر از معیار آزادی قراردادی در حقوق انگلستان رهنمون سازد.

بند دوم :نقش دولت در تحدید دامنه اصل آزادی قراردادی

نظریه اصل آزادی قرارداد به عنوان نظریه پیشین حقوق کامن لا^[۱۰۸] ‌به این معنا است که مردم آزادند قراردادهای بین خود را منعقد سازند و این مفهوم ‌به این معنا است که یک شخص می‌تواند آزادی خود را از طریق قراردادهای خصوصی بدون دخالت دولت ابراز کند. در حال حاضر اصل آزادی قرارداد ‌به این معنا است که طرفین یک معامله آزادند یا حق دارند هر نوع عبارت قانونی را بپذیرند یا انتخاب کنند، ‌بنابرین‏ دادگاه ها عموماً در معاملات دخالت نمی کنند و در عبارات آن تغییری ایجاد نمی کند^[۱۰۹] و این اصل ریشه در اواخر قرن هجدهم و اوایل نوزدهم دارد و بر مبنای اصل حقوق طبیعی بود بدین معنا که برای طرفین قرارداد طبیعی است که تعهدات و معاملات خود را عملی کنند و در این دوره حقوق انگلستان این اصل را به ‌عنوان نمونه و دلیلی برای آزادی تجارت پذیرفت، آزادی قراردادها یک ایده حاکم در حقوق قراردادهاست که طرفین معامله می بایست در انعقاد توافق در خصوص شرایط خود و تا حد ممکن و بدون دخالت دادگاه ها یا پارلمان آزاد باشند. اصل آزادی قراردادها دارای امتیازاتی است، به عنوان مثال در صورتی که تعهدات معاملاتی حفظ شود، تمایل به انجام معاملات اعتباری گسترش خواهد یافت، بر همین اساس برخی براین عقیده اند^[۱۱۰]: عاملان خصوصی وقتی می خواهند وارد معاملات اعتباری شوند. (معاملات شامل اوراق بهادار اضافی) به اندازه و بر اساس آن وعده ها و تعهداتی که حفظ شده است برنامه ریزی می‌کنند. ‌بنابرین‏ می توان استدلال کرد که کوتاه در انجام وعده های معامله در حد کامل خود موجب می شود با کاهش رضایت عاملان خصوصی در انعقاد و برنامه ریزی بر اساس معاملات اعتباری کارایی تضعیف شود.

احترام به ایفاء تعهد در قرارداد موجب احترام به اصل آزادی قراردادی اصل احترام به اراده اشخاص می شود تا با یکدیگر قرارداد تنظیم کنند و هم چنین توافق بین خود را حفظ کنند.^[۱۱۱] اما در دنیای آرمانی حفظ اصل قطعیت در حقوق قراردادها می بایست در عین حال نتیجه عادلانه هم برای طرفین داشته باشد. که ممکن است حفظ و قطعیت و ثبات منجر به بی عدالتی و بی انصافی شود.^[۱۱۲] در حقوق قراردادها مفهوم انصاف از نظر عرضی به عنوان یک عنصر غیر معمولی تلقی می شده است. به عنوان مثال در حقوق قراردادهای انگلستان قاعده کلی راجع به اهمیت انصاف دراعتباریک قرارداد در مفهوم آزادی^[۱۱۳] قرارداد منعکس شده است. ‌به این دلیل بی انصافی یک دلیل کافی برای دادگاه در تغییر قرارداد نمی تواند باشد.

در حقوق قراردادها انگلستان تعدادی از نظریه های کارا ریشه دار وجود دارد که مبنای آن برای دستیابی به عدالت است. به جای آنکه به دنبال دستیابی به اصل اطمینان^[۱۱۴] قرار داد باشد. نمونه هایی از این استثناها را می توان در زمینه عدم اهلیت^[۱۱۵]، عوض،^[۱۱۶] یافت. این استثناها شامل نظریه اشتباه،^[۱۱۷] القاء شبیه (توصیف خلاف واقع)،^[۱۱۸] فشار اقتصادی،^[۱۱۹] اعمال نفوذ ناروا،^[۱۲۰] یا غیر عاقلانه و بر خلاف وجدان^[۱۲۱] (قراردادهای یک طرفه و تحمیلی است). محاکم انگلیسی این ایده را که لزوم حداقلی از انصاف برای اعتبار بخشیدن به اعتبار قرارداد را رد نکرده اند، و آزادی قراردادها در کل پذیرفته شده است. اما مواردی وجود دارد که با پذیرش قراردادهای غیر عادلانه موجب بی انصافی فاحش شود. (استثماری)، این موارد اصل محدودیت بر آزادی قراردادهای را توجیه می‌کند.^[۱۲۲] استثناها به اصل آزادی قراردادها توسط لرددنینگ تصریح شده است^[۱۲۳] این قاعده کلی اساساً مربوط به شرایط غیر معقول بود. و هم چنین مثال دیگر راجع به محدودیت بر آزادی قراردادی در قضیه دعوای مطروحه با موضوعیت کنار گذاشت فروش انتفاع از ملک غیر بود^[۱۲۴]و بر این مبنا قاضی پرونده ملاحظه کرد که پیش از آنکه یک معامله خاص به خاطر بی انصافی کنار گذاشته شود بر آوردن سه معیار ضروری می‌باشد. اولاً خسارت دیده می بایست فقیر یا ناآگاه باشد. ثانیاًً فروش می بایست زیر قیمت باشد ثالثاً خسارت دیده هیچ دیده می بایست فقیر یا ناآگاه باشد. ثانیاًً فروش می بایست زیر قیمت باشد ثالثاً خسارت دیده هیچ نوع مشاوره مستقلی نداشته باشد. این دیدگاه توسط قاضی مارگری جی در قضیه ای دیگر پیگیر شد:^[۱۲۵]

د) اصول عدالت ترمیمی در رابطه با نظام عدالت کیفری

نحوه تعامل هر نظریه با نظریات رقیب و نظام موجود، از عمده مسائلی است که تبیین آن ضرورت دارد. در این میان عدالت ترمیمی نیز می بایست ارتباط با خود یا نظام عدالت کیفری سنتی را مشخص نماید. دو اصل زیر نحوه تعامل عدالت ترمیمی و عدالت سنتی کلاسیک را بررسی می‌کند.

۱)عدالت ترمیمی به دنبال الغای نهادهای کیفری سابق نیست

بی شک از مهمترین خاستگاه های نظریه عدالت ترمیمی، انتقادات وارده بر نظام عدالت کیفری سنتی است. از مسائل مهم و حیاتی که از بدو پیدایش نظریات ترمیمی مورد بحث و مناقشه موافقان و مخالفان بوده است. مسأله تعیین محدوده های ارتباط و تعامل عدالت کیفری با نهادهای عدالت ترمیمی است. همان‌ طور که گفته شد هرچند که برخی از صاحب‌نظران این عرصه ، در پاره ای موارد از الغای سیستم عدالت کیفری سنتی و جایگزینی آن توسط نهادهای عدالت ترمیمی سخن رانده اند، اما با این امر هم با طر اشکالات متعددی از سوی مخالفین مواجه گشته و هم خود طراحان این نظرات به عدم امکان چنین سیستمی واقف شده و از نظرات قبلی خویش عدول کرده‌اند. هوارد زهر در کتاب کوچک عدالت ترمیمی خود عنوان می‌کند که من اغلب تقابلی صریح و شفاف میان ساختار سزادهی از نظام حقوقی، یا عدالت کیفری و رویکرد بیشتر ترمیمی عدالت ترسیم می کردم. با این وجود اخیراًً ‌به این عقیده رسیده ام که اینگونه مطلب بندی مثبت و منفی ممکن است تا حدودی گمراه کننده باشد. اگرچه نقشه هایی که ویژگی‌های مخالف را برجسته می‌کنند برخی از مهمترین عناصر متفاوت این رویکرد را توضیح می‌دهند. اما همچنین برخی از مهمترین مشابهت ها و زمینه‌های همکاری را نیز پنهان کرده ، گمراه کننده است.

هواردزهر در ادامه به بررسی رابطه میان دو نظام عدالت ترمیمی و سزادهی پرداخته و با نفی تقابل آن ها ، ویژگی ها و عناصر مشترک این دو را ذکر نموده و به ایجاد تردید و تشکیک در مسأله الغای نظام کیفری سنتی توسط نهادهای عدالت ترمیمی پرداخته و به نقل «برونک» فیلسوف حقوق عنوان می‌کند که در سطوح نظری و فلسفی ، عدالت مبتنی بر سزادهی و عدالت ترمیمی آن گونه که ما اغلب تصور می‌کنیم دو ستون مقابل هم نیستند. بر این اساس عدالت ترمیمی خواستار براندازی اساس نهادهای عدالت کیفری سابق ، نظیر مجازات بزهکار نیست زیرا چنین کاری نه ممکن است و نه مطلوب .^[۱۰]

۲) کارآمد کردن نظام عدالت کیفری سنتی

عدالت کیفری با در پیش گرفتن ایده ها و شعارهایی همچون سرکوبگری، مکافات و اصلاح و درمان و یا دفاع اجتماعی در طی سالیان متمادی نتوانسته در عمل تأثیر قابل توجهی در مقابله با بزهکاری از خود نشان دهد. به همین دلیل گروهی متقاعد شده اند که بایستی ‌در مورد همه این آموزه ها و برنامه ها و ثمربخشی آن ها با دیده تردید بنگریم. غلبه بر این نوع ناامیدیها و شکایت ها ‌در مورد برنامه ها و فعالیت‌های دستگاه عدالت کیفری، یکی از اهداف مهم عدالت ترمیمی تلقی می شود. باورمندا عدالت ترمیمی معتقدند که بزهکار با ابزارها و انگیزه های متعددی دست به حادثه آفرینی می زند و بایستی از ابزارهای جامع تر و گسترده تری برای مقابله با بزهکاری و کاستن اثرات نامطلوب آن و جبران خطاها و اشتباهات استفاده کرد.^[۱۱]

گفتار دوم : اهداف عدالت ترمیمی

«سوزان شارپ» در کتاب خود تحت عنوان عدالت ترمیمی بینشی برای التیام و تغییر اهداف و وظایف عدالت ترمیمی را به ترتیب زیر خلاصه ‌کرده‌است :

الف) واگذاری امکان اخذ مهمترین تصمیمات توسط کسانی که از جرم متأثر شده اند.

ب) اجرای عدالتی بیشتر التیام بخش و به نحو آرمانی بیشتر دگرگون ساز و متحول کننده

ج) کاهش احتمال وقوع جرایم بعدی

د) تصمیم صدمات وارده به بزه دیدگان

ه) باز گرداندن بزهکاران به زندگی همراه با رعایت قانون و ترمیم صدمات وارده به روابط بین اشخاص و جامعه محلی

عدالت ترمیمی در صدد مشارکت دادن همه طرفین جرم و فراهم کردن فرصتهایی برای کسانی است که از جرم متأثر شده اند و نیز مشارکت دادن کسانی که در فرایند پاسخگوئی به صدمه وارده مداخله دارند. اولویت اصلی عدالت ترمیمی این است که بزه دیدگان ، بزهکاران و جامعه محلی متأثر شده از جرم را به عنوان مشارکت کنندگان فعال در فرایند ترمیمی قرار دهد.

حصول چنین اهدافی مستلزم آن است که بزه دیدگان در فرایند رسیدگی مشارکت داده شده و نتیجه حاصله برای آن ها رضایت بخش باشد و بزهکاران درک کنند که چگونه اقدامات آن ها دیگران را متأثر نموده و سپس مسئولیت اعمال ارتکابی خود را بپذیرند. همچنین نتایج حاصله در راستای جبران ضرر و زیان ایجاد شده و ناظر به علل و دلایلی وقوع جرم (برنامه خاص برای نیازهای بزه دیده و بزهکار باید تنظیم شود) باشد. از طرفی هم بزه دیده و هم بزهکار احساس خاتمه و کفایت موضوع پیدا کرده و در جامعه بازپذیری ادغام شوند.

بزه دیدگان نه تنها شامل کسانی می‌شوند که مستقیماً از جرم متأثر شده اند بلکه اعضای خانواده بزه دیده و اعضای جامعه محلی را نیز شامل می‌شوند. تأمین امنیت و حمایت و نیازهای چنین بزه دیدگان نقطه آغاز هر فرایند عدالت ترمیمی است. ‌بنابرین‏ هدف اصلی ارضای نیازهای بزه دیدگان از جمله نیازهای مادی و مالی ، احساسی و اجتماعی است.

چنانچه تقاضای عموم مبنی بر اعمال مجازات شدید کاهش یافته باشد توجه هرچه بیشتر به نیازهای بزه دیدگان و جامعه محلی ضروری است. چنین امری مستلزم آن است که فرض شود که جرم یا عمل ناقض قانون بیشتر علیه افراد صورت گرفته تا علیه دولت. ‌بنابرین‏ عدالت ترمیمی از جبران خسارات بزه دیده توسط بزهکار حمایت می‌کند تا از مجازات بزهکار توسط دولت . عدالت ترمیمی به جای استمرار بخشیدن و تثبیت کردن چرخه خشونت ، تلاش می‌کند تا روابط بین طرفین جرم را به وضع سابق باز گرداند و خشونت را متوقف کند.

هدف فرایند عدالت ترمیمی فراهم کردن امکان مشارکت فعال و مؤثر بزه دیده در جلسات گفتگو یا میانجیگری با بزهکار است.^[۱۲]

گفتار سوم : رویه‌های عدالت ترمیمی

منظور از روش‌های عدالت ترمیمی برنامه هایی است که اندیشه‌های مذبور در قالب آن‌ ها تبلور پیدا کرده و ظهور و بروز عینی می‌یابد

الف) میانجیگری

توسل به میانجیگری در قلمرو کیفری را باید مرهون ابتکار تشکل‌ها و سازمان‌های غیردولتی، در حل و فصل اختلافات ناشی از ارتکاب جرایم جزمه‌ای سبک، خارج از فرایند کیفری رسمی دانست که موجب شدند تا بعضی قضات نوآور نیز در قالب اختیارات قانونی موجود، خود یا از طریق انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی در عمل از میانجیگری به منظور دستیابی سریع‌تر به یک راه‌حل توافقی و نیز آشتی میان شاکی و متهم و یا شاکی و بزهکار استفاده کنند.

نقش کارکردی^[۹۲]: بخش وسیعی از کتاب­های درسی مربوط به آموزش سازمان سیستم­ها و فرایندها ‌می‌باشد. اغلب این سیستم­ها و فرایندها ناملموس هستند و توضیح آن­ها از طریق واژه ­ها بسیار دشوار ‌می‌باشد. برای مثال، میتوز به عنوان یک تقسیم سلولی به راحتی از طریق تصویر قابل نمایش است، در حالی که یادگیرندگان حتی قادر به­تصور آن از طریق واژها در ذهن­شان نیستند.

نقش ساختارنما: تصویرها می ­توانند آناتومی (کالبدشکافی) یک مفهوم را از طریق به نمایش درآوردن این­که چگونه هر یک از عناصر به هم متصل ‌شده‌اند و یک کل را تشکیل داده ­اند آشکار سازند. هم­چنین با تصویر از جمله نقشه­ها به آسانی ‌می‌توان ساختار اشیا را به نمایش درآورد.

هارتلی (۲۰۰۵) نیز پنج نقش را برای تصویر در کتاب­های درسی در نظر ‌می‌گیرد:

1. 1. نقش عاطفی^[۹۳]: تصویرها باعث ارتقا علاقه و انگیزه د فراگیر می­شوند

1. 1. نقش جلب توجه^[۹۴]: تصویرها باعث جلب توجه فراگیر شده و یادگیری را تسهیل ‌می‌کنند.

1. 1. نقش حمایتی^[۹۵]: تصویرها حس دیداری فراگیر را فعال ‌می‌کنند و باعث افزایش یادگیری در فراگیران کم ­توان می­شوند.

1. 1. نقش آموزشی^[۹۶]: تصویرها انتقال بعضی مفاهیم را که از طریق کلمه­ها دشوار است تسهیل ‌می‌کنند.

1. نقش یادسپاری^[۹۷]: استفاده از تصویر در کتاب­های درسی، یادسپاری و بازیابی مطالب حافظه­ بلند­مدت را تسهیل می­ کند(ص۳۴۴).

طراحی تصویرهای آموزشی مؤثر

هافمن و رابرت^[۹۸] (۲۰۰۱) اصولی را برای طراحی مؤثر تصویرها در کتاب درسی پیشنهاد کرده ­اند. براین مبنا، طراحان باید به ترکیب تصویرها اهمیت دهند. ترکیب تصویر، یک نمود مثبت یا منفی از آن ارائه می­ کند. استفاده از قوانین و اصول زیر می ­تواند به ترسیم تصویرهای درخشان در کتاب درسی منجر شود :

• • بلندی بالای تصویر: اگر بلندی بالای تصویرزیاد باشد فرد یا شی در آن به صورت ضعیف دیده می­ شود.

• • مرکز تصویر: سوژه^[۹۹] مورد نظر بهتر است در مرکز تصویر قرار داده شود. اگر در تصویر چند سوژه وجود دارد نقطه میان آن­ها را باید به عنوان مرکز تصویر در نظر گرفت.

• • برش تصویر: در برش، توجه به مفصل­بندی افرادضروری ‌می‌باشد. هرگز نباید برش تصویر را از گردن، آرنج، کمر یا زانو صورت گیرد. همیشه باید محل برش بالاتر یا پایین­تر از این مفصل­ها باشد.

• • توجه به سوژه اصلی: در تصویر آموزشی باید تأکید بر روی سوژه اصلی باشد و از بزرگ کردن دیگر عناصر خودداری شود.

• پس­زمینه خلوت: هدف تصویر درون کتاب­های درسی، آموزش است. ‌بنابرین‏، برخلاف تصویرهای هنری، زیبایی در مرحله دوم مورد توجه است. پس زمینه تصویرهای آموزسی باید تا حد امکان ساده و به دور از عناصر اضافی باشد.

تانوم (۲۰۰۵) در زمینه طراحی تصویرهای آموزشی مؤثر در کتاب­های درسی، اصول زیر را توصیه می­ کند:

• • اندازه: تصویرهای بزرگ توجه خواننده را به طور مؤثرتری نسبت به تصاویر کوچک، جلب می­ کند و فراخوانی حقایق افزایش می­دهد. یک تصویر بزرگ ۱۸ تا ۲۶ فضای صفحه را در برمی­گیرد. عکس­های بزرگ می ­توانند جزئیات بیش­تری را نسبت به عکس­های کوچک به نمایش درآورند.

• • رنگ: تصویرهای رنگی نسبت به تصویرهای سیاه و سفید مفیدتر هستند. تصویرهای سیاه و سفید، قادر به نشان دادن بخش از جنبه­ های اطلاعات نیستند. به علاوه، رنگ توجه یادگیرندگان را جلب می­ کند و انگیزه­ آن­ها را برای مطالعه کتاب افزایش می­دهد.

• • محتوای تصویر: محتوای تصویر می ­تواند به ادراک محتوای درس کمک زیادی بکند. برای نمونه تصویر ادراک را افزایش می­دهد زمانی که:

    1. 1. اطلاعات اصلی متن را نشان دهد؛
    1. 1. اهمیت اطلاعات جدید را در سراسر پیام­های آموزشی که ارائه می­شوند ترسیم کنند؛
    1. 1. به شرح روابط ساختاری ارائه شده توسط متن کمک کنند؛
    1. معانی بیش­تری را به متن اضافه نمایند.

• عنوان­ها: تصویرها می ­توانند به گونه­ های مختلفی توسط مخاطبان تفسیر شوند. بدون وجود عنوان یا متن توصیف، خواننده ممکن است اطلاعاتی را که تصویر تلاش دارد ارائه کند به دشواری درک نماید.

مبانی نظری

رمزگردانی دوگانه

واضع این نظریه پایویو بیان می‌دارد که حافظه دراز مدت انسان از دو حافظه متمایز تشکیل می­ شود که یکی از آن دو اطلاعات کلامی و دیگری تصاویر ذهنی را در خود ذخیره می‌کنند. به عنوان مثال , اشیا یا رویدادهای عینی مانند گربه، گوسفند، تجارب تعطیلات نوروزی، دیدار از یک موزه به صورت تصاویر ذهنی ذخیره می­شوند. امور انتزاعی مانند حقیقت، عدالت و از این قبیل به صورت کلامی ذخیره می‌شوند. همچنین بعضی امور که دارای هر دو ویژگی عینی و انتزاعی هستند, مانند خانه , احتمالا به هر دو صورت تصویری و کلامی در حافظه ذخیره می‌شوند، اما در این صورت یکی از دو رمز ممکن است بر دیگری غالب باشد. بنا به نظریه رمز دوگانه، اطلاعاتی که قابل رمز گردانی به هردو صورت تصویری و کلامی در حافظه ذخیره می­شوند، اما در این صورت یکی از دو رمز ممکن است بر دیگری غالب باشد. بنابه نظریه رمز دوگانه, اطلاعاتی که قابل رمز گردانی به هر دو صورت تصویری و کلامی هستند آسان تر آموخته می‌شوند. نظریه رمز گردانی دوگانه بیان می‌کند که دو سیستم شناختی متمایز ولی مرتبط در زمینه پردازش و ذخیره­سازی اطلاعات تصویری و کلامی وجود دارد. این دو سیستم از نظر وظیفه و ساختار متمایز هستند. آن­ها از لحاظ وظیفه متمایزند زیرا یکی مخصوص اطلاعات کلامی و دیگری مربوط به اطلاعات تصویری می‌باشد. از نظر ساختار هر کدام از آن­ها اطلاعات را در واحدهای بازنمایی ویژه­ای ذخیره می‌کنند.

اختلاف ساختاری دیگر بین دو سیستم به نوع سازمان­دهی اطلاعات برمی­گردد. اطلاعات تصویری به طور هم­زمان سازمان­دهی و پردازش می‌شوند؛ این در حالی است که اطلاعات کلامی در واحدهای بزرگتر و به صورت ترتیبی و پی­در­پی سازمان­دهی می‌شوند و در پردازش آن­ها نیز به صورت ترتیبی و محدود می‌باشد(پایویو، ۱۹۷۱).

با وجود این­که دو سیستم شناختی تصویری و کلامی از نظر وظیفه و ساختار متمایزند، آن­ها به یکدیگر متصل هستند و این امر انتقال اطلاعات از یک نوع (تصویری یا کلامی) به نوع دیگر (تصویری یا کلامی) را امکان پذیر می‌سازد. برای مثال دانش ­آموزان می‌توانند بین واژه­ های کتاب و تصویر­های آن ارتباط برقرار کنند و هم چنین از طریق خواندن متن کتاب یک تصویر ذهنی را از آن­چه استنباط می‌کنند بسازند.

طراحی کتاب های درسی و نظریه رمزگردانی دوگانه

تاکنون بررسی های اندکی در زمینه کاربرد نظریه رمزگردانی دوگانه درطراحی کتاب های درسی صورت گرفته است. مایر و همکاران(۱۹۹۵) به مظور بررسی کاربرد این نظریه و تاثیرات آن بر یادگیری، به مطالعه بهره­ گیری از دیاگرام­ها در متن کتاب های درسی پرداختند. آن­ها از دیاگرام برای نشان دادن فرایندها وهم چنین عملکرد دستگاه­های مکانیکی استفاده کردند.جامعه آماری این پژوهش دانشجویان با دانش موضوعی اندک بودند آن ها عملکرد دانشجویان را بر حسب اطلاعاتی که به یاد می آوردند و توانایی­شان در بهره گیری از اطلاعات جدید به منظور حل مسئله بررسی نمودند.

از بحث حاضر واضح است که ناهمسانی به طور بالقوه یک مشکل جدی است و پژوهشگر باید بداند که آیا در وضعیت مفروض با این مشکل مواجه است یا نه. اگر وجود آن ثابت شد، پس می توان برای رفع آن اقدام کرد. همانند به کارگیری رگرسیون حداقل مربعات وزنی یا روش های دیگر، قبل از اینکه راه های تصحیحی مختلف را آزمایش کنیم، به هر حال باید وجود یا احتمال وجود ناهمسانی در موقعیت مفروض را فهمید.

خلاصه فصل سوم

در این فصل ابتدا با بیان مقدمه­ای بستر ی را جهت ورود به بحث این فصل آماده نمودیم. سپس به بیان پرسش های مطرح شده در تحقیق پرداختیم که فرضیه های تحقیق با توجه به آن ها مطرح گردیدند. سپس به بیان فرضیه های تحقیق که با توجه به آن ها اقدام به انتخاب متغیرهای مناسب جهت آزمون آن ها نمودیم پرداختیم. پس از آن به بیان روش تحقیق، جامعه ی آماری، فهرست شرکت های مورد مطالعه، روش جمع‌ آوری اطلاعات، قلمرو موضوعی- مکانی و زمانی تحقیق، ابزار مورد استفاده در تحقیق، تصریح مدل و بیان جزیی روش تحقیق انجام گرفته در فصل اقدام نمودیم.

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل اطلاعات

۴-۱-مقدمه

در این فصل به تجزیه و تحلیل داده ­های جمع‌ آوری شده، تلخیص شده و طبقه بندی شده متغیرهای پژوهش پرداخته می شود.تجزیه و تحلیل داده ها مشتمل بر دو بخش زیراست:

الف- توصیف داده ها

ب- تحلیل داده ها

ابتدای این فصل با توصیف داده ها برای متغیرهای مستقل و وابسته شروع شده است. آمارهای توصیفی از جمله میانگین، میانه، واریانس، چولگی ‌و کشیدگی، برای تمام متغیرها محاسبه شده است. این شاخص ها توزیع آماری متغیرها رانشان می­دهد.

در بخش دوم به تحلیل داده های آماری با بهره گرفتن از همبستگی و پردازش مدل رگرسیون و هر یک از آزمون‌های مرتبط با آن با بهره گرفتن از نرم افزار ایویوز ۷^[۳۴]و اس پی اس اس ۱۹^[۳۵]پرداخته می شود.

۴-۲- آمار توصیفی

در اولین گام برای تجزیه و تحلیل داده ها، آماره های توصیفی داده ­ها تحت مطالعه مورد محاسبه قرار می‌گیرد. جدول آمار توصیفی زیر بیانگر مقدار پارامترهای توصیفی برای هر یک از متغیرهای به صورت مجزا و برای مجموع سالها ‌می‌باشد. این جدول شامل اطلاعات مربوط به تعداد داده ها، میانگین، می نیمم و ماکسیمم و همچنین شامل شاخص های پراکندگی مربوط به متغیرها شامل واریانس، چولگی و کشیدگی است که بیانگر پراکنش داده ها حول محور میانگین است.

جدول شماره ۴-۱: آمارهای توصیفی بر حسب بر حسب داده های ماه- سال متغیرهای تحقیق

تعداد
حداقل
حداکثر
میانگین
انحراف معیار
واریانس
چولگی
کشیدگی

مقدار

مقدار

مقدار

مقدار

مقدار

مقدار

مقدار

انحراف استاندارد

مقدار

انحراف استاندارد

شاخص بازده صنعت دارویی

۷۲

۴۶۰٫۷۰

۱۴۹۷٫۲۰

۹۰۴٫۹۲۴۷

۳۹۸٫۴۵۴۲۵

۱۵۸۷۶۵٫۷۸

.۲۴۱

.۲۸۳

-۱٫۷۹۲

.۵۵۹

شاخص بازده صنعت محصولات چوبی

۷۲

۳۷۱۳٫۵۴

۲۸۲۰۵٫۹۰

۸۴۰۵٫۹۵۰۱

۴۷۴۲٫۵۲۲۷

۲۲۴۹۱۵۲۲٫۳۶

۱٫۶۸۳

.۲۸۳

۴٫۳۲۲

.۵۵۹

نرخ ارز

۷۲

۹۰۳۹٫۰۰

۲۴۶۹۴٫۰۰

۱۱۲۰۶٫۸۴۷

۳۴۸۸٫۲۰۲۸

۱۲۱۶۷۵۵۹٫۱۴

۳٫۲۹۶

.۲۸۳

۱۰٫۴۹۵

.۵۵۹

نفت سنگین ایران

۷۲

۳۶٫۸۸

۱۲۶٫۷۵

۸۶٫۷۶۱۰

۲۲٫۹۵۱۵۴

۵۲۶٫۷۷۳

-.۲۶۴

.۲۸۳

-.۸۶۱

.۵۵۹

تعداد

۷۲

منبع: یافته های تحقیق

نتایج جدول فوق اطلاعات آمارهای مرکزی و پراکندگی را نشان می‌دهد. آماره های چولگی و کشیدگی شاخص های مناسبی برای ارزیابی توزیع داده های تحقیق می‌باشند. ‌بنابرین‏، ابتدا چولگی و کشیدگی داده ها آزمون می شود. چولگی معیاری از تقارن یا عدم تقارن تابع توزیع می‌باشد. برای یک توزیع کاملاً متقارن چولگی صفر و برای یک توزیع نامتقارن با کشیدگی به سمت مقادیر بالاتر چولگی مثبت و برای توزیع نامتقارن با کشیدگی به سمت مقادیر کوچکتر مقدار چولگی منفی است. نتایج جدول فوق نشان می‌دهد که داده نسبتا پراکنده هستند ولی عمدتاً در حد مجاز قرار دارند.کشیدگی نشان دهنده ارتفاع یک توزیع است.به عبارت دیگر کشیدگی معیاری از بلندی منحنی در نقطه ماکزیمم است و مقدار کشیدگی برای توزیع نرمال برابر ۳ می‌باشد. کشیدگی مثبت یعنی قله توزیع مورد نظر از توزیع نرمال بالاتر و کشیدگی منفی نشانه پایین تر بودن قله از توزیع نرمال است.در حالت کلی چنانچه چولگی و کشیدگی در بازه (۲ ، ۲-) نباشند داده ها از توزیع نرمال برخوردار نیستند. نتایج کشیدگی حکم قطعی برای نرمال بودن توزیع داده ها را به دست نمی دهد لذا می بایستی آزمون های بیشتری در این خصوص اجرا گردد.

۴-۳-آزمون نرمال بودن داده ها

برای بررسی نرمال بودن داده ها از آزمون کلموگراف-اسمیرنف استفاده شده است. با بهره گرفتن از این آزمون می توان نرمال بودن یا نبودن داده ها را بررسی نمود. در تحلیل های رگرسیونی نرمال بودن متغیرها از اهمیت زیادی برخوردار است. ‌بنابرین‏ برای تمامی متغیرها (مستقل و وابسته) این آزمون انجام گرفته است. فرض صفر و فرض مقابل آن به شرح زیر است:

H0: توزیع داده ها نرمال است

H1: توزیع داده ها نرمال نیست

جدول شماره ۴-۲- آزمون کلموگراف-اسمیرنف

شاخص بازده صنعت دارویی
شاخص بازده صنعت محصولات چوبی
نرخ ارز
نفت سنگین ایران

مقدار آزمون کلموگراف اسمرینف

۱٫۶۸۳

۱٫۴۷۵

۲٫۳۵۷

۱٫۱۹۱

سطح معناداری

.۰۰۷

.۰۲۶

.۰۰۰

.۱۱۷

منبع: یافته های تحقیق

با توجه به جدول بالا؛ از آنجایی که به استثناء متغیر کنترل قیمت نفت سنگین ایران سطح معناداری داده ها کمتر از ۵% می‌باشند. نشان دهنده این هستند که داده ها به استثناء متغیر یاد شده، نرمال نمی باشند، ‌بنابرین‏ فرض H₀ رد می شود.

اما از آنجایی که تعداد نمونه های آماری زیاد می‌باشند،با توجه به قضیه حد مرکزی، فرض را بر نرمال بودن آن قرار می‌گیرد.

۴-۴-بررسی خطی بودن الگو و تشخیص و حذف نقاط پرت

به کارگیری نمودارهای پراکنش^[۳۶] ، به عنوان ابزاری سودمند قبل از پردازش مدل دو دلیل دارد:

الف) حدس نوع الگو (خطی بودن یا نبودن)

ب) تشخیص نقاط پرت

‌بنابرین‏ قبل از پردازش مدل مناسب‌ترین و ساده ترین روش استفاده از این نمودارهاست. این نمودارها متغیرهای مستقل را در مقابل متغیر وابسته نشان می‌دهند. در ادامه نمودار پراکنش برای چهار متغیر تحقیق آورده شده است.

الف) حدس نوع الگو (خطی بودن یا نبودن)