نمودار ۳-۵: تغییرات مربوط به تولید گاز طبیعی در کشورهای مشخص شده (میلیارد مترمکعب)

Source: World Energy Outlook 2013

چشم انداز تولید گاز در چین، در این دوره با بیش از سه برابر افزایش از ۱۰۳ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۱ به۳۲۰ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۳۵ می‌رسد. البته این رشد بستگی به توسعه گاز نامتعارف و اجرای برنامه های اعلام شده دولت این کشور در سال ۲۰۱۱ دارد. خاورمیانه یکی از بزرگترین مناطق دارنده گاز طبیعی متعارف در دنیا است. میزان رشد تولید گاز این منطقه در آینده نسبت به مناطق دیگر دنیا از وضعیت مناسبی برخوردار نخواهد بود. رشد متوسط سالانه تولید گاز آن زیر ۲% در طول دوره خواهد بود. میزان تولید عربستان سعودی تا پایان این دوره به ۱۳۵ میلیارد مترمکعب خواهد رسید. عراق تولید خود را تا آن زمان به ۸۰ میلیارد مترمکعب می رساند که میزان رشدی مشابه قطر خواهد داشت. تولید گاز ایران در صورت ادامه تحریم‌های بین‌المللی تغییر چندانی حداقل تا ۲۰۲۰ نخواهد یافت و در صورت رفع تحریم‌ها ایران می‌تواند رشد بسیار بزرگی را در تولید خود داشته باشد. به طوری که تنها تولید پارس جنوبی ۱۵۰ میلیارد مترمکعب خواهد بود. تولید گاز افریقا در این دوره بیش از دو برابر و ۴۳۰ میلیارد مترمکعب خواهد بود. در آمریکای لاتین تقاضای داخلی، محرک جدی برای توسعه تولید در دهه های آتی خواهد بود.

۳-۳-۲- چشم انداز بازار جهانی گاز طبیعی از منظر بریتیش پترولیوم (BP) در افق ۲۰۳۵^[۷۶]:

تقاضای جهانی برای گاز طبیعی در طول دوره پیش ‌ینی منتهی به ۲۰۳۵ با متوسط رشد سالانه ۱٫۹% افزایش یافته و به ۴۹۷ فوت مکعب در روز می‌رسد. در این میان رشد متوسط سالانه اعضای OECD حدود ۱% و خارج از آن ۲٫۷% خواهد بود. در حوزه OECD گاز طبیعی از نفت پیشی گرفته و تا سال ۲۰۳۱ سوخت اصلی آن بوده و سهم آن از تقاضای انرژی تا پایان دوره به ۳۱% می‌رسد. اما در خارج از آن، گاز طبیعی بعد از نفت و زغال سنگ، با ۲۴% سهم در رتبه سوم قرار می‌گیرد.

نمودار ۳-۶: تقاضای گاز طبیعی در مناطق و بر حسب استفاده (میلیارد فوت مکعب در روز)

Source: BP Energy Outlook 2035, January 2014

روند تولید: انتظار می‌رود عرضه جهانی گاز سالانه به طور متوسط ۱٫۹% یا ۱۷۲ میلیارد فوت مکعب در روز تا پایان دوره رشد یافته و به ۴۹۷ میلیارد فوت مکعب در روز در سال ۲۰۳۵ برسد.

نمودار ۳-۷: تولید گاز در مناطق مختلف جهان (میلیارد فوت مکعب در روز)

Source: BP Energy Outlook 2035, January 2014

گاز شیل سریعترین رشد عرضه را داشته و با سالانه به طور متوسظ ۶٫۵% رشد، به تنهایی نیمی از رشد گاز جهانی را به خود اختصاص خواهد داد. عرضه گاز در خارج از OECD با رشد متوسط سالانه ۲٫۱% یا ۱۲۶ میلیارد فوت مکعب در روز متمرکز بوده و ۷۳% کل رشد جهانی را به خود اختصاص خواهد داد. ۸۰% رشد در این حوزه از منابع گاز متعارف خواهد بود. رشد متوسط سالانه عرضه حوزه OECD حدود ۱٫۵% بوده و منحصراًً از منابع شیل خواهد بود که حدود نیمی از تولید گاز این حوزه را به خود اختصاص خواهد داد. عمده این گاز در آمریکای شمالی تولید شده و سهم این منطقه از تولید گاز شیل تا ۲۰۱۶ حدود ۹۹% و تا سال ۲۰۳۵ حدود ۷۰% خواهد بود. چین یکی از کشورهای مهم برای تولید گاز شیل می‌باشد که ۱۳%سهم تولید آن را در اختیار خواهد داشت. این کشور به همراه آمریکای شمالی ۸۱%‌ تولید گاز شیل را تا سال ۲۰۳۵ در اختیار خواهند داشت.

نمودار ۳-۸: تولیدات گاز شیل (میلیارد فوت مکعب در روز)

Source: BP Energy Outlook 2035, January 2014

گسترش تجارت گاز در آسیا پاسیفیک که واردات آن بیش از سه برابر شده و تا سال ۲۰۳۵ حدود ۵۱% کل واردات گاز را به خود اختصاص می‌دهد. این منطقه در واردات گاز از اروپا به عنوان بزرگترین واردکننده گاز تا سال ۲۰۲۶ پیشی می‌گیرد. این در حالی است که رشد تولید گاز شیل، آمریکای شمالی واردکننده را به صادرکننده تبدیل می‌کند. سهم گاز مصرفی وارداتی، افزایش یافته و از ۳۱% در سال ۲۰۱۲ به ۳۴% در سال ۲۰۳۵ می‌رسد. از طرف دیگر انعطاف پذیری و ادغام بازار جهانی گاز به دلیل رشد تجارت گاز مایع‌شده (LNG) افزایش می‌یابد. و سهم این محصول در تجارت گاز از ۳۲% در ۲۰۱۲ به ۴۶% در ۲۰۳۵ و مصرف آن از ۱۰% به ۱۵% در این دوره می‌رسد.

عرضه گاز نامتعارف آمریکای شمالی با متوسط سالانه ۳٫۴% افزایش یافته و به همین ترتیب عرضه گاز متعارف آن با متوسط سالانه ۲٫۳% کاهش می‌یابد. میزان عرضه گاز شیل این منطقه با متوسط سالانه رشد ۴٫۹% به ۵۰ میلیارد فوت مکعب در روز می‌رسد. چین در مقابل، بیشترین رشد تولید داخلی با متوسط سالانه ۵٫۷% را خواهد داشت. گاز شیل بیشترین میزان رشد را داشته و از ۱۰ میلیارد فوت مکعب در روز به ۴۲ میلیارد فوت مکعب در روز می‌رسد که بیشتر آن بعد از سال ۲۰۲۰ اجرایی می‌شود. در همین راستا، تقاضای این کشور با رشد متوسط سالانه ۸٫۳% افزایش می‌یابد. میزان تولید داخلی اروپا در این مدت با متوسط سالانه ۱٫۴% کاهش می‌یابد. در عین حال عرضه گاز نامتعارف این منطقه تا سال ۲۰۳۵ به ۷/۳ میلیارد فوت مکعب در روز می‌رسد. از سوی دیگر تقاضای گاز اروپا با متوسط سالانه ۱% افزایش یافته و به ویژه به واردات از طربق خط لوله متکی می‌شود که ۵۱% کل تقاضای اروپا را در پایان این دوره تأمین می‌کند. این میزان در سال ۲۰۱۲ حدود ۳۷% بود.

۳-۳-۳- محدودیت‌ها و موانع رشد شیل گاز و گاز طبیعی مایع‌شده (LNG)

در آینده تجارت گاز طبیعی، دو مسأله می‌توانند کمی تغییرات نسبت به وضعیت موجود ایجاد کنند: تولید گاز شیل و گاز مایع شده (LNG). علی‌رغم اینکه رشد این دو منبع در تولید گاز طبیعی جهان در آینده زیاد خواهد بود، اما به دلایلی که در ادامه ارائه خواهد شد، همچنان خط لوله مهمترین منبع تأمین عرضه گاز دنیا خواهد بود.

۳-۳-۳-۱- وضعیت گاز شیل

گاز شیل با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی در زمینه حفاری امکان استحصال پیدا ‌کرده‌است. در ادامه به وضعیت این ذخایر پرداخته می‌شود.

۳-۳-۳-۱-۱- ذخایر گاز غیر متعارف جهان

جایگاه ذخایر گاز غیرمتعارف دنیا به صورت ذیل می‌باشد.

جدول ۳-۲: جایگاه ذخایر گاز غیرمتعارف در دنیا

Total World

Wet natural gas (trillion cubic metres)

shale gas proved reserves

۳

shale gas unproved resources

۲۰۴

Other proved reserves

۱۹۱

Other unproved resources

۲۵۰

Total

۶۴۸

Shale as a percent of total

۳۲%

Source: Energy Information Administration (EIA)