۱۱-۲ مهاجرت از روستا به شهر

هدف از این مهاجرت متفاوت است. هدف برخی از مهاجرت به مراکز شهری جستجوی شغل، در حالی که برخی دیگر از مهاجرت ها به دلیل لذت بردن از امکانات اولیه ای می‌باشد که در مناطق روستایی وجود ندارد(پام، ۲۰۱۴). یافته ها تأیید کننده این فرضیه است که مهاجرت از روستا به شهر تابعی مثبت از نسبت سرانه درآمد شهری به سرانه درآمد روستایی است(گلدسمیت و همکاران^[۱۷]،۲۰۰۴). بیشتر و اکثر کشاورزان زادگاه خود را ترک و سعی می‌کنند شغلی غیر کشاورزی در مناطق شهری پیدا کنند(لاینگ^[۱۸]،۲۰۱۰). با دستیابی به علل مهاجرت روستا به شهر و سرمایه گذاری در روستاها در راستای برقراری امکانات می توان از مهاجرت بی رویه جلوگیری و توان های بالقوه انسانی مهاجرت را در امور تولیدی و کشاورزی به کارگرفت. از سویی دیگر، از تغییر کاربری اراضی کشاورزی و خارج شدن مرغوبترین زمین های زراعی از چرخه تولیدات کشاورزی و به زیر ساخت و ساز رفتن آن ها جلوگیری نمود. افزون بر آن، با اتخاذ سیاست هایی درراستای کاهش مهاجرت های روستا – شهری و حتی تشویق مهاجرت های معکوس می توان از افت سطح آب های زیرزمینی و کاهش آلودگی آب های زیرزمینی و جاری، آلودگی هوا وخاک، کاهش فضای سبز، سرمایه گذاری سنگین برای خدمات زیربنایی(آموزش، اشتغال، مسکن، بهداشت و درمان) جلوگیری به عمل آورد. مضافا آن که مشکلات و معضلات گوناگونی چون بیکاری، کمبود مسکن مناسب، ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی در شهرها را می توان سامان بخشید(قدیری معصوم و جهان محمدی،۱۳۸۷).

۱۲-۲ مهاجرت جوانان روستایی

پدیده مهاجرت جوانان روستایی به شهرها، یکی از مهم ترین دلایل عدم تحقق اهداف توسعه ی روستایی محسوب می‌گردد. زیرا جوانان روستایی امروزه دارای تحصیلات دانشگاهی بوده و سرمایه انسانی مناسبی برای روستاها محسوب می‌شوند و با خروج آن ها از روستا، عملا توسعه روستایی با کندی مواجه می‌گردد(پناهی و پیشرو،۱۳۹۰). مهاجرت روستا به شهر یکی از ویژگی های بسیاری از کشورهای در حال توسعه است. اغلب مناطق روستایی برای زندگی بهتر روستا را رها و در شهر اقامت می‌کنند که این امر منجر به حذف ادامه از پتانسیل رهبری منابع انسانی از بخش تولید اولیه از کشاورزی به مناطق دیگر می شود(اولجید و یدو، ۲۰۱۲). به گفته ی تورای^[۱۹] (۲۰۰۶) تخمین زده می شود که ۱۵درصد (حدود ۲۶ میلیون نفر ) از جمعیت مهاجر جوانان هستند(مین هاریس^[۲۰]،۲۰۱۰).

نرخ بیکاری جوانان در سطح جهان در سال ۲۰۱۰، ۶/۱۲% در مقایسه با ۸/۴% نرخ بیکاری بزرگسالان با توجه به سازمان ملل متحد (۲۰۱۱) رتبه بندی شده و جوانان این پتانسیل را دارند که اقدام به مهاجرت به خصوص به مراکز شهری و فراتر از این عمل جایی برای دسترسی به فرصت های شغلی که وسوسه انگیز است کنند (مسیگوا و کیپشا، ۲۰۱۳). مهاجرت نه تنها یک مکانیسم مقابله ای برای فرار از فقر بلکه یک فرصت برای جوانان روستایی برای کسب احساس غرور، احترام به خود و به عنوان رهبران در درون خانواده ها و مشاهده خود در یک جامعه وسیع تر است(مین هاریس،۲۰۱۰). ورود به بازار کار نیز یکی دیگر از انگیزه های مهم در زمان تصمیم گیری برای ترک یا ماندن است. فرصت های اشتغال به ویژه برای افراد با تحصیلات عالی در بسیاری از مناطق روستایی کمیاب است(تیسن و همکاران^[۲۱]،۲۰۱۲). التزام کشورهای در حال توسعه به حفظ جوانان روستایی در روستا و اشتغال آن ها به حرفه ی کشاورزی فرصت هایی محدود را برای اشتغال جوانان روستایی به وجود می آورد و این در حالی است که عواملی چون تحصیلات، رسانه ها و گردشگری روستایی به ارتقای سطح آرزوها و تمایلات جوانان روستایی و افزایش فاصله ی آن با فرصت های موجود برای اشتغال آن ها منجر می شود که سرانجام، به ترک هر چه سریعتر روستا و مهاجرت به کلان شهرها خواهد انجامید(سامبرگ^[۲۲]، ۲۰۰۶). مالاتست مطالعه ای در زمینه مهاجرت جوانان روستایی کانادا انجام داده است و بیان می‌کند که فرصت های اقتصادی برای جوانان روستایی نسبت به هم نوعان شهری آن ها بسیار کمتر است. او نتیجه گرفت که افزایش فرصت های اشتغال برای جوانان روستایی به عنوان مهم ترین عامل کلیدی برای بهبود زندگی جوانان در روستاست. وی عوامل بهبود زندگی در روستا را از دیدگاه جوانان روستایی به صورت زیر اولویت بندی نمود: بهبود فرصت های اشتغال؛ فراهم کردن فرصت های تجربه کاری؛ بهبود فرصت های آموزشی پس از دبیرستان؛ بهبود فرصت هایی برای فعالیت های اجتماعی(مالاتست^[۲۳]، ۲۰۰۲)

۱۳-۲ عوامل مؤثر بر مهاجرت از روستا به شهر

بوگ دو گروه از عوامل شامل عوامل جاذبه و عوامل دافعه را در مهاجرت های جوانان روستایی تعریف می‌کند. به اعتقاد وی، جاذبه ها عمدتاً فرصت‌های شغلی بهتر، وجود مراکز تفریحی، فعالیت‌های فرهنگی، شرایط خوب محیط کار و زندگی همانند مسکن و خدمات رفاهی و فرصت های کسب آموزش های حرفه ای را شامل می شود که بیشتر در شهرها متمرکزند و پاره ای دافعه ها نیز که در محیط روستایی وجود دارد، سبب جدایی جمعیت از آن ها و جذب در شهرها می‌گردد ; عواملی چون کاهش منابع مالی و کم توجهی به بخش کشاورزی، مکانیزه شدن کشاورزی و در نتیجه محدودیت های شغلی در این بخش، نبود بستر مناسب برای رشد خلاقیت های فردی و اجتماعی، حوادث طبیعی مستمر از آن جمله اند(اذانی و بوستانی،۱۳۹۰).

۱۴-۲ پیامدهای مهاجرت از روستا به شهر

با توجه به اینکه جوانان بیشتر از هر گروه سنی دیگر تن به مهاجرت می‌دهند، این موضوع در بلندمدت برای جوامع روستایی حائز اهمیت خواهد بود؛ چراکه با مهاجرت آنان، تولید نسل در جوامع روستایی کاهش می‌یابد و به دنبال آن جمعیت پویا در روستاها کاهش می‌یابد و تولید محصول و اقتصاد روستایی نیز کاسته می شود و همچنین از نظر اجتماعی و فرهنگی نیز روستاها دچار ایستایی می‌شوند(قاسمی سیانی،۱۳۸۶). ‌بنابرین‏ مسئله ی اشتغال جوانان به طور اعم و جوانان روستایی به طور اخص و مهاجرت آن ها به سایر کشورها در سطح کلان و از روستاها به شهرها در سطح ملی از جمله مشکلاتی است که با داشتن پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مسئولان کشور را به گونه های مختلف به چالش کشانده است(موسایی و عمانی،۱۳۸۹).

۱-۱۴-۲ پیامدهای اقتصادی

از عمده ترین پیامدهای اقتصادی مهاجرت ها تفاوت دستمزدها و شرایط کاری مهاجران با کارگران بومی است. که نوعی دوگانگی بازار کار را پیش می آورد. در برخی از کشورها امکان کار و فعالیت برای همه مهاجران یکسان نیست و این تفاوت هر چه قدمت مهاجرتی افزایش یابد رو به کاهش می‌گذارد. مهاجرت همان طور که نحوه ی زندگی مهاجران را تغییر می‌دهد الگوهای اشتغال و فعالیت آنان را نیز دگرگون می‌کند(کاظمی پور،۱۳۸۲)

۲-۱۴-۲ پیامدهای اجتماعی