۲-۱۸- نظریه های مختلف ‌در مورد سلامت روان:

بهداشت روانی به معنای سلامت روان از دیدگاه های مختلف تعاریف متعدد دارد.

۲-۱۸-۱- مکتب روانکاوی:

زیگموند فروید موسس مکتب روانکاوی اعتقاد داشت که شخصیت از سه بخش نهاد ، من، من برتر تشکیل شده است و زمانی که من با واقعیت سازگار شود و تکانه های غریزی، نهاد را به کنترل درآورد فرد از سلامت روان برخوردارمی شود.آن ها معتقدند اگر بین شاخص های مختلف شخصیت تعارض ایجاد شود، بیمار روانی ظاهر خواهد شد(گنجی، ۱۳۸۶).

یونگ به تکامل شخصیت درسراسرزندگی اعتقاد دارداو از انسان سالم به عنوان شخصیت فردیت یافته تعبیر می‌کند.در انسان فردیت یافته هیچ یک از وجوه شخصیت مسلط نیست ،نه هوشیارونه یک کنش یا گرایش خاص و نه هیچ یک از سخنهای کهن، همه آن ها به توازنی هماهنگ رسیده اندو ازخودی یکپارچه و شخصیتی مشترک برخوردارند.فردیت یافتگان به مراحل عالی خودشناسی رسیده اند و خویشتن راهم در سطح هوشیاروهم ناهوشیارمی پذیرند. اشخاص سالم دیگران را پذیرا می‌شوند و با بردباری تحمل می‌کنند(خدا رحیمی،۱۳۷۴).

۲-۱۸-۲- مکتب رفتار گرایی:

مکتب رفتار گرایی معتقد است که بهداشت و سلامت روانی به محرک ها و محیط وابسته است. رفتار گرایی بر خلاف روانکاوی بر فرایندهای نا آگاه تأکید ندارد و بهداشت روانی بیماری روانی را نیز ‌در مقابل‌ هم قرار نمی دهد. این الگو سعی می‌کند رفتار رابا عبارات عملیاتی(قابل مشاهده و اندازه گیری ) تعریف کند. بدین ترتیب آنچه را که مکاتب دیگر بیماری روانی به حساب میآورند از دید رفتارگرایان رفتاری است که مثل سایر رفتارها آموخته شده است. ‌بنابرین‏ از این دیدسلامت روانی رفتاری است که با محیط معین، با نوعی بهنجاری سازگاری دارد (همان منبع).

۲-۱۸-۳- مکتب انسان گرایی:

یکی از مشهورترین روانشناسان انسان گرا ابراهام مازلواست. از نظر مازلو بهداشت روانی عبارت است از حالت کسی که از نظر نیازهای بنیادی آنقدر ارضا شود که می‌تواند برای خودشکوفایی انگیزه داشته باشد. ‌بنابرین‏ مفهومی که مازلو از بهداشت روانی دارد، بر رشد فرد تأکید می‌کند. کارل راجرزدیگر از انسان گرایان مشهوراز بهداشت روانی مفهوم دیگری ارائه می‌دهد. این مفهوم ریشه ی اگزیستانسیالیستی (فلسفه اصالت وجودی) دارد و ‌بر تمایل بنیادی انسان به خودشکوفایی استواراست.از طرف دیگرخودشکوفایی به محیط وابسته است، محیطی که رشدفرد را ممکن می‌سازد و برای او احساس پذیرفته شدن نامشروط ، محبت نامشروط و ارزشمندی را فراهم می آورد.

راجرز به ‌عنوان یک روانشناس انسانگرا در نظام شخصیتی خود به وجود یک انگیزش و یا یک نیاز اساسی یعنی صیانت ، فعلیت و اعتلای تمامی جنبهای شخصیت در انسان اعتقاد دارد . بنا به نظریه راجرز انسان مسئول رشد استعدادهای خویش می‌باشد و برای شخصیت سالم ، زمان حال و چگونگی ادراک آن بیش از گذشته اهمیت دارد . راجرز از انسان سالم به ‌عنوان انسان با کنش کامل یعنی انسانی که از تمامی توانایی ها و استعدادهایش بهره می‌گیرد یاد می‌کند .ویژگیهایی که را جرز برای شخص سالم بیان می‌کنند عبارتند از : پذیرش احساسات ، عزت نفس ، ارتباط خوب با دیگران ، زندگی کامل در زمان حال ، ادامه یاد گیری چگونه آموختن ،ذهن باز داشتن به افکار خود ،توانایی تصمیم گیر مستقل و خلاقیت (شولتز،ترجمه خوشدل،۱۳۶۳)

۲-۱۸-۴- نظریه اریک فروم:

اریک فروم شخصیت انسان را بیشتر محصول فرهنگ می‌داند و به اعتقاد وی سلامت روان بسته ‌به این است که جامعه تا چه اندازه ای نیازهای اساسی فرد رابر آورده می‌کند نه اینکه فرد تا چه اندازه ای خودش را با جامعه سازگار می‌کند . جاممه سالم مردمان سالم و جامعه بیمار مردمان بیمار تحویل می‌دهد . از دید گاه فروم شخص سالم عشق می روزد ،آفرینده است ،قوه تعقلش را کاملاً پرورانده است .جهان و خود را به طور عینی ادراک می‌کند حس هویت پایداری دارد و دارای جهت گیری بارور می‌باشد . جهت گیری یعنی گرایش یا نگرشی که همه جنبه‌های زندگی را در بر می‌گیرد و بارور بودن یعنی به کار بستن همه قدرتها و استعدادهای بالقوه خویشتن ( خوشدل ،۱۳۷۹ )

۲-۱۸-۵- نظریه آلپورت:

آلپورت مشخصه‌ های فرد سالم را بدین شرح بیان می‌کند :

• • گسترش مفهوم خود : در ابتدا خود ،تنها و معطوف به فرداست اما با افزایش تجربه ، خود وسعت می‌یابد و ارزش‌های مجرد و آرمانها را بر می‌گیرد . هر چه شخص با فعالیت‌ها ،مردم و اندیشه‌های بیشتری در ارتباط باشد سلامت روان بیشتری می‌یابد .

• ارتباط صمیمانه با دیگران :

الف – عشق و محبت نسبت به پدر و مادر و فرزندان همسر و یا دوستان و نزدیکان .

ب – شکیبایی در برابر رفتار سایرین .

شخص سالم با آگاهی از اینکه خود نیز ضعفهایی دارد خطا ها وسیستمهای دیگران را می پذیرد .

• امنیت روانی که با توجه به نکات زیر حاصل می شود :

الف – شناخت نکات ضعف و قوت خود

ب – تحمل ناکامیهاو دلسردیها

ج- مهار احساسات خویش و هدایت آن ها در مسیر سازنده و بدون سرکوبگری .

د- ادراک واقع بینانه از واقعیتهاو پذیرش آن ها به گونه ای که وجود دارند ،بینش و بصیرت نسبت به خود ، جهان و دیگران .

ه- انجام کار و پذیرش مسئولیت:بدون داشتن کاری مهم و ارزشمند و ایثار و تعهد و مهارت‌های کافی برای انجام دادن آن ها ،رسیدن به بلوغ و سلامت روان میسر نیست .

ی- داشتن فلسفه وحدت دهنده در زندگی : دارا بودن یک مسیر ارزشی که به همه زندگی معنی و ارزش بدهد . جهت داشتن همه جنبه‌های زندگی شخص رابه سوی هدف یا هدفها هدایت می‌کند و بر این اساس نگرش شخصیت سالم به آینده می‌باشد ( خوشدل ،۱۳۸۱و جلالی تهرانی ،۱۳۸۰)

۲-۱۸-۶- نظریه اریکسون:

اریکسون هشت مرحله رابرای رشد و تکامل روانی-اجتماعی انسان مطرح کرده و معتقد است سلامت روانی هرفرد به همان اندازه است که توانسته باشد توانایی متناسب با هر کدام از مراحل زندگی را کسب کند.

۲-۱۸-۷- نظریه آلیس:

آلیس به فرایندهای درونی اشاره می‌کند ‌و آنها را عوامل تعیین کننده ی کار و شخصیت وسلامت روان می‌داند. ازنظروی این محرکها یا رویدادهای برانگیزاننده ی محیطی نیست که اهمیت دارند بلکه برداشت های فردی و تعبیر رویدادها مهم هستند. ‌بنابرین‏ کسی که ناکامی را از طریق عقیده منطقی پردازش می‌کند،ممکن است پیامدهای مناسبی مانند تاسف ، پشیمانی، دلخوری و ناخشنودی را احساس کند و تصمیم بیرد رأی‌ جلوگیری ‌از وقوع مجدد رویدادهای ناخوشایند هرچه را که می‌تواند تغییر دهد. فرد دیگری که با وقایع بسیار مشابه روبرو می شود اما این رویدادها را از طریق نظام عقیدتی غیر منطقی پردازش می‌کند، می‌تواند پیامدهای نامناسب مانند افسردگی ف خصومت، اضطراب یا احساس بیهودگی و بی ارزشی به بار آورد.

نکته مهم این است که این خود رویداد نیست که مستقیما باعث اضطراب ، افسردگی، احساس بی ارزشی یا… می شود بلکه نظام باورهای شخص درمورد وقایع روی داده، درحال وقوع یا وقایعی که می خواهند اتفاق ‌بیفتند است که موجب پیامدهای هیجانی مذبور می شود و اگر بتوان آن ها را به باورهای معمول تبدیل کرد، عملا سلامت روان فرد افزایش خواهد یافت.

وضعیت جاری روان‌شناسی جهان حالی از توجه شایان روان‌شناسان به مفهوم سلامت روانی، بهنجاری و فقدان علائم بیماری است. با این وجود می‌توانیم چهار دیدگاه را ‌در مورد سلامت روانی از یکدیگر تفکیک کنیم که عبارتند از:

الف: سلامت روانی به معنای رفتار بهنجار (عادی)