۲-۸-۷- کانال ترازنامه

کانال ترازنامه، دیدگاه وسیع تری از مکانیسم کانال اعتباری ارائه می‌دهد، چراکه خود را محدود به کانال وام دهی بانکی نمی کند. در واقع ناهمگنی موقعیت مالی وام گیرندگان، آن ها را به سوی منابع مالی خارجی مختلفی هدایت می‌کند و کیفیت ترازنامه این وام گیرندگان، بر ساختار مالی آن ها اثر می‌گذارد. بر این مبنا، سیاست پولی انقباضی، به چند طریق موجب تضعیف ترازنامه وام گیرندگان می شود: اولاٌ، باعث تضعیف موقعیت مالی بنگاه می شود (از طریق کاهش ارزش وثیقه های وام گیرندگان و ارزش خالص بنگاه)، ثانیاًٌ خالص جریان وجوه را کاهش می‌دهد و ثالثاٌ افزایش نرخ بهره، با فرض این که بدهی های بنگاه دارای نرخ های بهره کوتاه مدت یا نرخ بهره شناور باشد، باعث افزایش مخارج بهره ای می شود. راه چهارم تضعیف ترازنامه وام گیرندگان به دلیل اعمال سیاست پولی انقباضی است که مسئله انتخاب ناسازگار را برای وام دهندگان افزایش می‌دهد و بدین ترتیب وام دهی کاهش می‌یابد. هم چنین، کاهش ارزش خالص بنگاه ها آن ها را متمایل ‌به این می‌کند که خود را متعهد به طرح های سرمایه گذاری ریسک دار بنمایند و این امر خود موجب افزایش مسئله مخاطرات اخلاقی می شود. بدیهی است که نتیجه اعمال سیاست پولی انبساطی، عکس نتیجه اعمال سیاست پولی انقباضی خواهد بود (تقوی و لطفی، ۱۳۸۴).

۲-۹- ‌رویکردهای تغییر رفتار مالی سپرده‌گذاران و بانک‌ها

بررسی جدیدترین آمار‌های بخش پولی و بانکی بانک مرکزی در نیمه نخست سال جاری حاکی از آن است که رویکرد سپرده‌گذاران و بانک‌ها با بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی تغییر ‌کرده‌است. با مشاهده آمار جدید بانک مرکزی، سه رویکرد جدید در رفتار سپرده‌گذاران و بانک‌ها دیده می‌شود؛ نخست اینکه در یک سال گذشته (شهریورماه سال جاری نسبت به سال قبل) از سهم سپرده‌های دیداری و جاری کاسته و به سهم سپرده‌های غیر‌دیداری و بلندمدت افزوده شده است. بر اساس آمار در شهریور ماه سال جاری، نسبت به سال قبل ۳ واحد درصد از سهم سپرده‌های دیداری به سپرده‌های غیر‌دیداری تبدیل شده است. نکته دوم این موضوع است که در ۶ ماه نخست سال جاری، با «کاهش نرخ تورم و افزایش نرخ واقعی سود بانکی» مقدار رشد سپرده‌گیری از رشد نقدینگی بیشتر گزارش شده است، بر این اساس در نیم‌سال نخست سال جاری، ۹/۹ درصد به نقدینگی افزوده شده که طی این مدت، رشد سپرده‌گیری بانکی معادل ۳/۱۱ درصد بوده است. نکته سوم در این گزارش این موضوع است که با تجهیز منابع مالی بانک‌ها و رشد سپرده‌گیری، سطح تسهیلات‌دهی بانک‌ها به‌ خصوص در بانک‌های غیر‌دولتی افزوده شده است. بر این اساس رشد سالانه تسهیلات‌دهی در بانک‌های غیر‌دولتی در شهریورماه سال جاری به ۷/۲۸ درصد رسیده که این آمار برای شهریور سال ۹۲ معادل ۲۳ درصد گزارش شده است. بانک مرکزی تازه‌ترین آمارهای مربوط به بخش پولی و بانکی اقتصاد کشور را منتشر کرد. این گزارش، اجزای تشکیل‌دهنده دارایی‌ها و بدهی‌های شبکه بانکی را به تفکیک نوع دارایی و بدهی و همچنین به تفکیک گروه‌های بانکی، مشخص ‌کرده‌است (گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، ۱۳۹۳).

۲-۱۰- مدیریت ریسک نقدینگی در نظام بانکی

کلیه بانک‌ها در جریان عملیات خود با ریسک‌هایی مواجهند که قادر به از بین بردن آن‌ ها نبوده اما امکان مدیریت شان وجود دارد. ‌بنابرین‏ بانک‌ها برای ادامه حیات خود باید ریسک‌ها را کنترل نموده و کاهش دهند که برای این کار، شناسایی عوامل مؤثر بر ریسک‌های مختلف بسیار راهگشا خواهد بود. یکی از مهم‌ترین ریسک‌های مرتبط با فعالیت بانکی، ریسک نقدینگی است. در سال‌های اخیر، هم‌زمان با تخصیص حجم عظیم منابع مالی از طریق بانک‌های مختلف دنیا، شاهد بحران‌ها، زیان‌ها و حتی ورشکستگی‌های متعدد بانک‌ها بوده‌ایم. بانک‌های موفق به دلایل مختلفی از قبیل خطر یا هزینه های ناشی از نوسان‌های نرخ بهره، تورم، ارز و یا بازپرداخت نشدن تسهیلات پرداختی، با بحران‌های متعددی روبرو شده‌اند. بحران‌های اجتماعی و پنهان، مسئولین نهادهای نظارتی و اجرایی سیستم‌های مالی را بر آن داشته است تا مدیریت ریسک نهادهای مالی و به خصوص بانک‌ها را با جدیت بیشتر و کارشناسانه‌تری مورد توجه قرار دهند (شایان آرانی، ۱۳۸۰). از سوی دیگر امروزه، مدیریت نقدینگی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که سیستم بانکداری با آن روبروست. دلیل اصلی این چالش این است که بیشتر منابع بانک‌ها از محل سپرده‌های کوتاه مدت تامین مالی می‌شود. علاوه بر این تسهیلات اعطایی بانک‌ها صرف سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی می‌شود که درجه نقدشوندگی به نسبت پایینی دارند (رستمیان و حاجی بابایی، ۱۳۸۸).

۲-۱۱- بررسی استراتژی نگهداری وجه نقد و اعتباردهی در نظام بانکی

می توان گفت مدیریت نقدینگی و تطبیق سررسید سپرده ها و تسهیلات پرداختی از مهم ترین وظایف مدیران در بانک ها است. از طرفی رفتار سپرده گذاران تصادفی بوده و بانک ممکن است با مراجعه مشتری که دارای سپرده بلند است، برای دریافت زود هنگام سپرده مواجه شود. دلیل اصلی این چالش این است که بیشتر منابع بانک ها از محل سپرده های کوتاه مدت تأمین می شود. علاوه براین تسهیلات اعطایی بانک ها صرف سرمایه گذاری در دارایی هایی می شود که درجه نقد شوندگی نسبتاً پایینی دارند. وظیفه اصلی بانک ایجاد توازن بین تعهدات کوتاه مدت مالی و سرمایه گذاری های بلند مدت است. نگهداری مقادیر ناکافی نقدینگی، بانک را با خطر عدم توانایی در ایفای به موقع تعهدات و در نتیجه ورشکستگی مواجه می‌سازد. نگهداری مقادیر فراوان نقدینگی، نوع خاصی از تخصیص ناکارامد منابع است که باعث کاهش نرخ سوددهی بانک به سپرده های مشتریان و در نتیجه از دست دادن بازار می شود. ‌بنابرین‏ مدل های مشخصی برای مدیریت نقدینگی در نظام بانکی مورد نیاز است.