آندریاس چاریتو و النی کونستانتینیدیس(۲۰۰۴) مدل سه متغیره فاما و فرنچ را در خصوص داده های شرکت‌های ژاپنی در دورهء مابین سال‌های ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۱ مورد آزمون تجربی قرار دادند. نتایج تحقیق نشان داد که در صورت استفاده از مدل سه‌ متغیره فاما و فرنچ، متغیرهای اندازه (ارزش بازار پرتفوی) و نسبت ارزش دفتری به‌ ارزش بازار B/M، توان تبیین پراکندگی مقطعی میانگین بازدهی سهام در بازار بورس‌ ژاپن طی دورهء ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۱ را دارا می‌باشند. عامل بازار(بتا) نسبت به سایر عوامل‌ بیشترین قدرت تبیین تغییرات بازدهی سهام در مدل فاما و فرنچ را دارا بود. در پرتفوی‌هایی که سهام با اندازه کوچک را شامل بودند، قدرت تبیین عامل اندازه بر قدرت‌ تبیین نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار (B/M) ، تفاوت داشت. عکس این موضوع‌ در خصوص پرتفوی‌هایی که شامل سهام با اندازه بزرگ بودند، صادق بود. با کنترل اثر نسبت B/M ، ‌رابطه بین اندازه و میانگین بازدهی در سهام دارای نسبت B/M پایین و نرمال، منفی(معکوس) بود و در خصوص سهام دارای نسبت B/M بالا، این رابطه مثبت‌ (مستقیم)بود. با کنترل اثر اندازه، ‌رابطه بین نسبت B/M و میانگین بازدهی در خصوص‌ سهام با اندازه کوچک، منفی(معکوس) و در خصوص سهام با اندازه بزرگ، مثبت‌ (مستقیم) بود.

بارتولدی و پییر(۲۰۰۵) به مقایسه بازده مورد انتظار در مدل CAPM و مدل فاما و فرنچ پرداختند. از آنجا که پیش‌بینی بازده مورد انتظار و یا ارزش هر سهم از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد، قابلیت عملکرد هر دو مدل با یکدیگر مقایسه گردید. جهت انجام این کار، کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار آمریکا از سال ۱۹۷۰ تا سال ۱۹۷۴ مورد بررسی قرارگرفت. نتایج تحقیقات گذشته نشان داد که پرتفوی های با وزن مساوی، قابلیت پیش‌بینی بهتری نسبت به میانگین موزون پرتفوی ها دارند؛ به همین دلیل، برای انجام تحقیق از پرتفوی های با وزن مساوی استفاده شد. در این پژوهش یک بار بازده مورد انتظار ‌بر اساس مدلCAPM پیش‌بینی گردید؛ سپس دو عامل دیگر (بازده و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار ) به آن اضافه و دوباره بازده مورد انتظار پیش‌بینی شد. برای تجزیه و تحلیل هر دو مدل از روش رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که در محدوده مورد بررسی، توانایی بتا در توضیح بازده ها در مدل CAPM از ۰٫۰۱% تا %۱۱/۳۷ می‌باشد و تنها قادر است که ۳% انحرافات بازده را توجیه نماید. البته مدل سه عاملی فاما و فرنچ نیز عملکرد بهتری نداشت و تنها توانست ۵% انحرافات بازده را توجیه کند. با توجه به قدرت کم هر دو مدل در توجیه بازده ها به نظر می‌رسد که هیچ یک از دو مدل جهت پیش‌بینی هزینه سرمایه مفید نمی باشند. با این حال، مدل سه عاملی فاما و فرنچ بهتر از مدل CAPM می‌تواند انحرافات بازده را توجیه کند و شواهد بهتری در اختیار قرار دهد.

سامی بنوسر وحسن چایبی (۲۰۰۷) روی مدل های CAPM، TFPMو FFPM با اضافه کردن گشتاور سوم و چهارم برای تخمین هزینه سرمایه شرکت‌های تونسی تحقیقی انجام دادند. آن ها بر اساس معیارAIC وSIC بهترین مدلشان را انتخاب کردند و از مدل همبستگی تصادفی SWAMY برای محاسبه عدم تجانس درونی و برای تخمین همبستگی های عوامل مدل چهار عامله (FFPM) استفاده کردند و بهترین مدلشان مدل FFPM کارهارت بود. نتیجه نهایی نشان داد که هزینه سرمایه برآوردی با این مدل چهار عامله بیش از ۴% در برابر شش صنعت، با دامنه ی بین ۴٫۳۳ درصد برای بخش کشاورزی-تغذیه و ۸٫۵۵ درصد برای شرکت‌های بیمه ای تفاوت داشت.

رونالد بیسمارک و فرناندو پاساریب^[۱۵] (دسامبر ۲۰۱۰) مقایسه ای بین CAPM، مدل قیمت گذاریی دارایی فاما و فرنچ(^[۱۶]TFPM) و مدل قیمت گذاری چهار عامله (FFPM^[17]) با اضافه کردن چولگی و کشیدگی برای محاسبه ی بازده مورد انتظار سهام شرکت های غیر مالی فهرست شده ی اندونزی انجام دادند. نتایج تحقیقشان نشان می‌داد که FFPM با عامل کشیدگی(KFFPM) بهترین مدلشان بود .

ونگ و تان در تحقیقی که در سال ۲۰۱۰ انجام داده‌اند، شاخص‌های نشان دهنده‌ بازده سهام را با بهره گرفتن از LARS استخراج کرده‌اند‌ آن ها داده های مورد نیاز تحقیق را از ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریانات نقدی بازارهای اصلی آمریکا (بورس نیویورک، بورس آمریکا و بورس نزدک) به دست آورده‌اند. طبق یافته های این تحقیق ME و EPS بیشترین تاثیر را بر بازده سهام دارند.
(EPS ) بخش عمده سود هر سهم را تشکیل می‌دهد EPS عبارت است از سود خالص یک شرکت تقسیم بر تعداد سهام.
(ME) نمایانگر اندازه شرکت در توضیح بازده مورد انتظار است. شرکت‌های کوچک معمولا واکنش بالاتری به عدم اطمینان بازار نشان می‌دهند و در نتیجه نوسانات بیشتری در قیمت‌های آن ها وجود دارد. طبق گزارش‌های موجود پس از کنترل ریسک سیستماتیک، سهام شرکت‌های کوچک در مقایسه با سهام شرکت‌های بزرگ، بازده بالاتری ایجاد می‌کنند.
اندازه‌ شرکت یکی از عوامل مؤثر در سودآوری شرکت‌ها به شمار می‌رود. ‌به این معنی که شرکت‌های بزرگ با برخورداری از تنوع محصول، تصاحب سهم بیشتری از بازار، صرفه‌جویی در مقیاس و امکان تنوع‌ بخشی به فعالیت‌های تجاری خود، ریسک تجاری خود را کاهش داده و سودآوری خود را افزایش می‌دهند. همچنین شرکت‌های بزرگ به دلیل برخورداری از تعداد سهام بیشتر و دارا بودن سهام شناور آزاد بیشتر، ریسک قدرت نقدشوندگی سهام خود را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهند. در عین حال شرکت‌های بزرگ بنا به دلایل سیاسی از انگیزه‌ بیشتری برای مدیریت سود (هموارسازی سود) برخوردار بوده و بدین ترتیب ریسک نوسان سود را برای سهام‌داران خود کاهش می‌دهند. در مجموع همه‌ این عوامل سبب می‌شود نرخ بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران از سهام شرکت‌های بزرگ در مقایسه با سهام شرکت‌های کوچک کمتر باشد. در نتیجه به طور منطقی انتظار می‌رود بین اندازه شرکت و نرخ بازده مورد انتظار از سهم آن رابطه‌ منفی وجود داشته باشد.

روگرشلر، اسکات رایت ^[۱۸](نوامبر۲۰۱۱) شیوه ای برای محاسبه ی ریسک مستقل و مقدار بتای مدل قیمت گذاری سرمایه ای دارایی (CAPM) با بهره گرفتن از قیمت های سهام و شاخص بازار تشریح کردند و ثبات بتا در طول دوره شش ساله ی تحقیقشان را مورد بررسی قرار دادند. آن ها نشان دادند که رایج ترین اشتباه در محاسبه ی بتا غیر منطبق بودن داده ها بین سهام و شاخص است و تفاوت احتمالی دیگر ممکن است برای شرکت‌های تجاری ضعیف از قبیل اوراق بهادارNASDAQ رخ دهد.

مفاهیم ‌و تعاریف هوش هیجانی

از هوش هیجانی تعاریف گوناگونی در طی مراحل ظهور و بروز ان به عمل امده است تعریف اولیه هوش هیجانی برای اولین بار با همکاری پیتر سالووی مطرح شد.این تعریف تابع یک روی اوری دو بخشی بود، بخش اول این روی اورد پردازش کلی اطلاعات عمومی بود و بخش دوم ، اختصاصی کردن مهارتهایی بود که در چنین پردازشی به کار گرفته می‌شوند.اولین تعریفی که از هوش هیجانی ارائه نمودیم چنین بود: نوعی پردازش اطلاعات عاطفی که شامل ارزیابی صحیح عواطف و تنظیم سازگارانه عواطف است که به بهبود جریان زندگی منجر می شود ( آقایار وشریفی،۱۳۸۶ ). طی دوره رواج و پذیرش عمومی هوش هیجانی با اصلاحیه که از طرف دانیل گلمن صورت گرفت تعریف دیگری از هوش هیجانی به عمل امده است بدین ترتیب که هوش هیجانی مجموعه ای از توانایی‌های غیرشناختی هستند توانش ها و مهارتهایی که بر رویارویی موفقیت امیز با خواسته ها مقتضیات و فشارهای محیطی تاثیر می‌گذارند. اگرچه تعاریف فوق قابل توجه هستند اما به نظر می‌رسد می توان هوش هیجانی را در یک عبارت کلی تر، شامل مجموعه ای از توانایی‌های شناخت، درک، توصیف هیجانهای خود و دیگران و پردازش صحیح آن ها به منظو ارائه واکنش مناسب دانست .بار-اون (به نقل پینز، ۲۰۰۶)هوش هیجانی را به عنوان یک سری تواییهای غیر شناختی قابلیت‌ها و مهارتهایی می‌داند که توانایی‌های یک فرد را در موفقیت برای مقابله با فشار و اقتضای محیطی افزایش می‌دهد او استدلال می‌کند که هوش هیجانی یک پیش‌بینی موفقیت در زندگی است که مستقیماً بر سلامت روانی فرد در زندگی تاثیر دارد . در سال ۱۹۹۸ دانیل گلمن پرفروش ترین کتابش با عنوان کارکرد هوش هیجانی را منتشر کرد که هوش هیجانی را اینگونه تعریف می‌کند : هوش هیجانی توانایی درک و فهم هیجان ها و عواطف است به منظور تعمیم ان به عنوان حامی اندیشه ، شناخت هیجان‌ها و دانش هیجانی تا بتوانیم آن ها را نظم داده تا موجبات رشد عقلی ، عاطفی و هیجانی را فراهم گردد.از نظر او هوش هیجانی شامل چهار مؤلفه‌ است : ۱٫ درک یا حس حالات هیجانی و عاطفی (اگاهی از عواطف خود ) ۲٫به کارگیری هیجان ها و عواطف به عنوان حامی فکر (مدیریت و عواطف ) ۳٫شناخت حالت هیجانی و عاطفی (شناسایی عواطف خود و دیگران ) ۴٫ مدیریت و اداره هیجان‌ها و عواطف (تنظیم روابط خود با دیگران ).به نظر سالووی و مایر (به نقل دیویس^[۶۶] ، ترجمه گنجی، ۱۳۸۴) در هوش هیجانی چهار جنبه اساسی وجود دارد .شناخت هیجان‌ها ، درک هیجان‌ها، تنظیم هیجان‌ها و استفاده از هیجان‌ها.گلمن بیان می‌دارد که هوش هیجانی به ‌عنوان زیر مجموعه ای از هوش اجتماعی تعریف شده است . هوش هیجانی مهارتی اجتماعی است، یعنی با مردم کنار امدن ، مهار هیجان‌ها در روابط با انسان‌ها و توانایی ترغیب یا راهنمایی دیگران ، هوش هیجانی شامل ویژگیهایی مثل توانایی تهیج و بر انگیختن خود ، استقامت و پایداری در مقابل شکست، از دست دادن روحیه ، پس راندن افسردگی و یاس در هنگام تفکر، همدلی و صمیمیت و امید داشتن است.هر شخصی با برخورداری از میزانی از هوش هیجانی در مواجه با وقایع مثبت و یا منفی زندگی به موضع گیری پرداخته و به سازش با آن ها می پردازد.انسان با برخورداری از هوش هیجانی به زندگی نظم و ثبات می بخشد به طوری که اصولاً با هوش هیجانی بالا ، شخصی وقایع منفی کمتری را در زندگی تجربه می‌کند . سالووی و مایر در رساله قوی و بی نظیر خود در سال ۱۹۹۰ هوش هیجانی را نوعی از هوش توصیف کردند که توجه به احساسات و هیجانهای خود و دیگران فرق گذاشتن بین آن ها و استفاده از این اطلاعات برای راهنمایی افکار واعمال فرد را شامل می شود (آقایار وشریفی ، ۱۳۸۶ ). هوش هیجانی از نظر مایر و سالوی(۱۹۹۷) عبارت است از توانایی ادراک عواطف، جهت دستیابی به عواطف سازنده که به کمک آن ها بتوان به ارزیابی افکار، فهم عواطف و دانش عاطفی خود پرداخت و با بهره گرفتن از آن بتوان موجبات پرورش احساسات و رشد هوشی خود را فراهم ساخت. افراد دارای هوش هیجانی بالا از خودکنترلی و خود انگیزی بالایی برخوردارند زندگیشان معنادار است و اصولی و مسئولیت پذیرند، عواطف خود را بدرستی ابراز می‌کنند، قانع اند و زندگی هیجانی پربار و متعادلی دارند. در واقع هوش هیجانی نوعی همدلی و واقف بودن به احساس اطرافیان است.

سالوی(۱۹۹۷) توصیف مبنایی خود را از هوش هیجانی، بر اساس نظریات گاردنر درباره استعدادهای فردی قرار می‌دهد و این توانایی را به پنج حیطه اصلی گسترش می‌دهد.

۱٫ شناخت عواطف شخصی (شناخت هیجان‌ها ): (خود اگاهی ) تشخیص هر احساسی سنگ بنای هوش هیجانی است توانایی نظارت بر احساسات و در هر لحظه برای به دست اوردن بینش روانشناختی و ادراک خویشتن نقش تعیین کننده دارد .ناتوانی در تشخیص احساسات راستین ، ما را به سر در گمی دچار می‌کند. افرادی که نسبت به احساسات خود اطمینان بیشتری دارند بهتر می‌توانند زندگی خویش را هدایت کنند .این افراد درباره احساسات واقعی خود در زمینه اتخاذ تصمیمات شخصی از انتخاب همسر گرفته تا شغلی که بر می گزینند ،احساس اطمینان بیشتری دارند . شناخت عواطف شخصی همان توانایی کشف و مشاهده هیجان‌ها در صورتها ، تصویرها ، صداها و مصنوعات فرهنگی و همچنین شامل توانایی تشخیص هیجانات اشخاص می‌باشد (آقایار و شریفی،۱۳۸۶)

روش تحقیق

مقدمه

در این فصل ابتدا به ذکرروش پژوهش می پردازیم ودلیل انتخاب روش بکاررفته درپژوهش توضیح داده می شود آنگاه با ذکر مشخصات جامعه آماری نحوه گزینش تعیین می‌گردد.در ادامه این فصل پس ‌از بیان روش جمع‌ آوری اطلاعات وابزار تحقیق،روش تجزیه وتحلیل داده ها،فرمول آماری ودلایل انتخاب آن ارائه می‌گردد.

روش پژوهش

در انتخاب روش تحقیق یا روش علمی انجام امور،محقق باید مشخص کند که چه شیوه وروشی را انتخاب کند تا او را هرچه دقیق تر،آسانتروارزانتر در دستیابی به پاسخ یا پاسخ هایی برای پرسش یا پرسش‌های تحقیقی مورد نظر کمک کند.انتخاب روش انجام تحقیق بستگی به معرف ها وماهیت موضوع پژوهش وسعت دامنه ‌و گستردگی موضوع تحقیق چگونگی کنترل و بازبینی محیط پژوهش ومتغیرهای مورد مطالعه،چگونگی روش جمع‌ آوری اطلاعات و…دارد. (مک گوگان ۱۹۹۸)

در این تحقیق در نظر است تا تأثیر مشاوره گروهی به شیوه مراجع محوری در تغییر خودپنداره نوجوانان بزهکار بررسی گردد.‌بنابرین‏ روش مناسب ومطلوب برای این پژوهش است.عملی که معمولاًدرشرایط واقعی،حقیقی واجتماعی به کار می رود.تحقیقات انسانی در شرایط وموقعیتها به گونه ای است که امکان کنترل همه متغیرهای موجود درحوزه تجربی وجود ندارد ‌و احتمالاً محقق فقط می‌تواند بعضی از آن ها ‌را کنترل کند.‌بنابرین‏ مهمترین وظیفه محقق در این است که تا امکان محدودیت‌ها وعوامل کنترل نشده تحقیق را کنترل کند ومورد ارزشیابی کمی وکیفی قرار دهد تا بتواند نتایج تحقیق خود را عینی تر ارائه دهد. (ویرسما ۲۰۰۲)

جامعه آماری

جامعه آماری این پژوهش نوجوانان بزهکار کانون اصلاح وتربیت استان بوشهر می‌باشد که پس ازمراجعه به مرکز مشاوره کانون وانجام آزمون خودپنداره در تحقیق شرکت کردند.

روش نمونه گیری

نمونه گیری یکی ازمباحث اساسی روش علمی است ودرطرح ریزی واجرای پژوهش تجربی وبهره برداری از نتایج آن اهمیت فراوان دارد. (مک گوگان ۱۹۹۸)

در این پژوهش نمونه گیری به شیوه تصادفی انجام گرفت یعنی از کلیه کسانی که به مرکزمشاوره کانون مراجعه کرده بودند ۱۶نفر به شیوه تصادفی وبه صورت قرعه کشی انتخاب شدند وسپس این ۱۶نفر به روش تصادفی به دوگروه آزمایش وکنترل تقسیم شدند وآزمون خودپنداره راجرز روی آن ها اجرا شد.

نمونه آماری

نمونه آماری در این پژوهش ۱۶ نفر نوجوان بزهکار بودند که دردوگروه ۸ نفره به عنوان گروه گواه وآزمایش قرار گرفتند.

ابزار تحقیق

ابزارتحقیق آزمون خودپنداره راجرزومشاوره گروهی در این تحقیق به عنوان ابزار تحقیق تعیین گردید.

دستورالعمل اجرایی آزمون

برای اجرای این آزمون ابتدا برگ خود واقعی پاسخ داده خواهد شد.توضیحات خواسته شده در این برگ به شرح ‌زیر می باشد:

با توجه به صفات زیر خود را ازنظرهرصفت چگونه می بینید؟ از نمره های ۱تا ٧ را برای خود منظور نمایید ودرجای مناسب علامت بگذارید.پس ازآن ازآزمودنی خواسته می شود که به برگ خودآرمانی پاسخ گوید.

موارد مطرح شده در این برگ به شرح زیر است:

اکنون دلتان می‌خواهد چگونه باشید؟ به عبارت دیگر شخص ایده آل شما که دوست دارید مانند اوباشید دارای چه خصایصی باشد.خصایص این شخص را با نمره های ۱تا ٧ درجه بندی کنید.

روایی

از آنجایی که راجرزاز اولین پیشگامان بحث«خودپنداره» دردنیای روان شناسی است وبا توجه به اینکه خود اوتهیه کننده این آزمون است می توان استدلال کرد که تهیه وتدوین این آزمون توسط پیشگام این نهضت در جهان دارای روایی باشد. یعنی واقعاً می‌تواند خودپنداره را بسنجد. (فارسانی ١٣٧۴ به نقل از محمدوند ١٣٨١)

همچنین راجرز در مراحل میزان کردن این آزمون شاخص‌های آماری آن را محاسبه کرد ‌به این ترتیب آن را آزمونی رواساخته، ‌بنابرین‏ می توان به یافته های این آزمون اکتفا کرد . اسداللهی، موسوی،یادگاری ( ١٣٧٢) نقل از رضایی بابندری (١٣٧۶) وپرسشنامه نگرش به خود را با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون محاسبه نمودند که با ۵٧٪در سطح ٠٠١⁄٠معنی دار نشان داده شده و نشانه همبستگی قوی بین مقیاس‌ها است.

پایایی

برای تعیین میزان پایایی خود پنداره راجرز، موسوی پور (١٣٧۵) در یک گروه ٣٠ نفری همبستگی بین نمره های سؤالهای فرد با سؤالهای زوج را بر اساس گشتاوری پیرسون به عنوان همبستگی درونی آزمون محاسبه کرد و ضریب همبستگی ۶٧⁄٠را به دست آورد . با بهره گرفتن از روش اسپیرمن براون ، ضریب پایایی کل آزمون با ٨۰⁄٠ بود . حمزه لویی(١٣٧۶) با روش بازآزمایی ضریب همبستگی۶٠⁄٠را به دست آورد که درسطح١٪ معنی دار می‌باشد .

فرایند درمان

درمان مداخله در عدم هماهنگی هایی است که میان تجربه گر فرد ومفهوم «خود» یا نفس او رخ داده است . نظریه اساسی مراجع محوری را می توان به شکل فرضیه ساده ی«اگر- پس» بیان کرد. این فرضیه مؤید آن است که اگر شرایط خاصی در جلسه درمان برقرار شود آنگاه نتایج وتغییرات مطلوب و خاصی در رفتار مراجع ظاهر خواهد شد . به اعتقاد راجرز برای آنکه درمان صورت بگیرد باید فرایند دفاعی او عوض و معکوس شود به طوری که مراجع قادر باشد تجارب تهدید کننده را در آگاهی خویش به درستی متجلی و آن ها را جذب ساخت «خود» کند .

برای رسیدن ‌به این هدف باید شرایط ارزشی کاهش یابد وتوجه و احترام مثبت غیر شرطی باید جوی مبتنی بردرک همدلانه به وجود آورد. درک همدلانه موجب تضعیف ورفع شرایط ارزش می شود و درعوض توجه و احترام مثبت وغیرشرطی فرد را نسبت به خودش افزایش می‌دهد . وقتی که درک همدلانه وجود داشته باشد وشرایط ارزش از میان رفته باشد تهدید کاهش می‌یابد و فرایند دفاع معکوس می شود و در نتیجه تجارب به درستی ‌در آگاهی فرد متجلی می‌شوند وجزء ساخت نفس او قرار می گیرند. (شفیع آبادی ١٣٧۵)

برطبق آنچه گفته شد راجرزبه بیان نظری،آن چیزی را تدوین ‌کرده‌است که شرایط لازم وکافی تغییر درمانی شخصیت می نامد اساس تجارب بالینی و تحقیق راجرز وهمکارانش شش شرط را که برای ایجاد تغییرات سازنده در خود لازم است ارائه شده اند. این شش شرط عبارتند از:

۱) حضور چند شخص که ‌در تماس روانی با یکدیگر قرار داشته باشند.

۲) شخص نخست مراجع یعنی کسانی که درحالت ناهماهنگی روانی قرار دارد وآسیب پذیر ‌و مضطرب است.

۳) شخص دوم، یعنی مشاور کسی است که درجریان درمان درمقام مددکار عمل می‌کند وهماهنگی وسازگاری روانی و وحدت بخشی شخصیت دارد وبدون هیچ گونه تظاهر وصحنه سازی درجریان روان درمانی شرکت می‌کند گرچه ممکن است مشاور خارج از جلسه درمان مشکلاتی داشته باشد ولی در جریان درمان باید حتماً صادقانه عمل کند واز هر گونه ناهماهنگی شخصیتی ورفتاری مبرا باشد.

۴) مشاور نسبت به مراجع احترام وتوجه مثبت وغیرشرطی ابراز می‌دارد وهیچ گونه شرطی رابرای پذیرش ‌و قبول‌ مراجع درنظرنمی گیرد.

۵) مشاوردرک همدلانه ای اعمال می‌کند وبا درنظرگرفتن حالت درونی مراجع با او

به گفتگومی نشیند. به عبارت دیگر،مشاور دنیای درونی مراجع را آن طوری که هست احساس و تجربه می‌کند و این تجربه را به مراجع انتقال می‌دهد.

۲-۲-۲ استانداردهای گزارشگری

استانداردهای گزارشگری را باید بعد از تدوین استانداردهای حسابداری مورد بحث قرار داد. زیرا تا زمانی که استانداردهای حسابداری تدوین نشده باشد و مؤسسات هر یک روش خاص حسابداری خود را اعمال کنند نمی توان از استانداردهای گزارشگری سخنی به میان آورد. پس ابتدا باید استانداردهای حسابداری وجود داشته باشند تا عملیات حسابداری مؤسسات بر اساس این استانداردها انجام شده و یک نوع یکنواختی بین اطلاعات حسابداری وجود داشته باشد تا بتوان استاندرادهای گزارشگری را نیز تهیه کرد. به عنوان مثال در سده ۱۹ و ۲۰ میلادی قانون تجارت انگلیس تلاش خود را بیشتر در جهت مشخص کردن انواع صورت‌های مالی معطوف کرده بود و درانتخاب روش‌ها و استانداردهای حسابداری مؤسسات را آزاد گذاشته بود که این قابلیت انعطاف فوق العاده برای انتخاب روش های حسابداری باعث بروز مشکلاتی در گزارشگری مالی بوده است.

یکی ازویژگیهای کیفی صورت‌های مالی قابلیت مقایسه این صورتها است ، که اولین مرحله برای تهیه صورت‌های مالی قابل مقایسه، تدوین استانداردهای حسابداری یکنواخت و مرحله بعد تدوین استانداردهای گزارشگری یکنواخت است تا اطلاعات حسابداری که ویژگی یکنواختی دارند به صورت یکنواخت نیز گزارش شوند. ‌بنابرین‏ جهت رسیدن به صورت‌های مالی با قابلیت مقایسه، باید هم استانداردهای حسابداری یکنواختی تدوین کرد و هم استانداردهای گزارشگری یکنواختی را تدوین نمود به طوری که وجود استانداردها جهت سازماندهی اطلاعات، استفاده کنندگان را در دستیابی مؤثر به اطلاعات و تصمیم گیری سریع یاری می رساند و اگر شرکت‌ها بخواهند عملکرد گذشته و چشم انداز آینده را به طور فریبنده نشان دهند وجود استانداردها تا حدی از این کار جلوگیری می‌کند.

علاوه بر این بسیاری از شرکت‌ها و مؤسسات با علم به اهمیت گزارشگری مالی مؤثر، نیاز به مطالعه در زمینه گزارشگری مالی و ارائه پیشنهادات برای بهبود آن را، تردید برانگیز کرده و می پرسند چرا اجازه ندهیم که بازار سرمایه کیفیت و ماهیت گزارشگری را خود تعیین کند. آنان اینطور استدلال می‌کنند که بازار خود انگیزه نیرومندی برای گزارشگری با کیفیت بالا را ایجاد می‌کند و به گزارش‌ها با کیفیت بالا پاداش داده و به گزارش‌های با کیفیت پایین توجه نمی کند. آنان معتقدند که افزودن استانداردهای گزارشگری، تنها ساز و کار بازار را تحریف می‌کند.ساز و کاری که قبلا سالم بوده و خوب کار می کرده. ‌بنابرین‏ با انجام تحقیق و پیشنهاد برای بهبود گزارشگری تنها هزینه های گزارشگری را افزایش داده ایم. این افراد بهبود استانداردهای گزارشگری را امری هزینه بر، بی نتیجه و کاغذبازی غیرضروری می دانند. با این حال استانداردهای گزارشگری نقش با اهمیتی را در یاری رساندن به ساز و کار بازار ‌به این منظور که گزارشگری به طور مؤثر و به نفع شرکت‌ها و استفاده کنندگان جریان یابد، ایفا می‌کند. ‌بنابرین‏ بهبود استانداردهای گزارشگری به دلایل زیر امری ضروری به نظر می‌رسد.

توافق و هماهنگی بین شرکت‌ها و اعتبار دهندگان:امروزه بسیاری از توافقنامه های مربوط به گرفتن وام و اعتبار مشخص می‌کند که شرکت وام گیرنده باید صورت‌های مالی خود را که طبق اصول پذیرفته شده حسابداری تهیه ‌کرده‌است را به وام دهنده ارائه نماید. شرکت‌ها می دانند که برای تهیه صورت‌های مالی باید چه کاری انجام دهند و وام دهنده نیز مطمئن است صورت‌های مالی که طبق استاندارد های گزارشگری تهیه شده نیاز های اطلاعاتی او را فراهم می‌کند. ‌بنابرین‏ بدون این استانداردها از سودمندی صورت‌های مالی، برای مؤسسات وام دهنده کاسته می شود.

جلوگیری از تقلب: شرکت‌ها ممکن است بخواهند عملکرد گذشته و چشم انداز آینده خود را به طور غیر واقعی و فریبنده ارائه نمایند. اما استانداردهای گزارشگری یک گزارش بی طرفانه و منصفانه را که موجب اطمینان و اعتماد در بازار سرمایه و هم به نفع استفاده کنندگان و هم شرکت‌ها است را تضمین می‌کند.

قابلیت مقایسه: بدون وجود استانداردها مبنایی محدود برای مقایسه وجود خواهد داشت. ‌بنابرین‏ استانداردهایی باید وجود داشته باشند تا استفاده کنندگان بتوانند به هنگام تخصیص سرمایه، شرکت‌ها را با یکدیگر مقایسه کنند.

امکان دستیابی سریع به اطلاعات: وجود یک روش ثابت برای سازماندهی ارائه اطلاعات، استفاده کنندگان را در دستیابی مؤثر به اطلاعات و تصمیم گیری سریع یاری می رساند.

توجه به استفاده کنندگان: در تمام دنیا توجه شرکت‌ها به سمت نیازهای مشتریان تغییر جهت یافته است. همان طوری که شرکت‌های موفق ترکیب تولیدات و خدمات خود را با نیازهای مشتریان خود هماهنگ می‌سازند، تهیه کنندگان گزارش‌های مالی نیز باید به همین نحود عمل نمایند. ‌بنابرین‏ بد نیست که اطلاعات مالی از نظر ارزشی که برای استفاده کنندگان دارد طبقه بندی شوند.

توازن بین هزینه و فایده: همان طوری که هزینه و فایده در شکل عملیات تولید کالاها مهم است، این معیار در تهیه گزارش‌های مالی نیز عامل مهم و تأثیر گذاری است.

از آنجایی که ارزیابی هزینه و فایده تهیه اطلاعات مالی در سیستم گزارشگری مالی مشکل و پیچیده است استانداردهای گزارشگری روش هوشیارانه ای را برگزیده است و از این رو ایده هایی را که توسط استفاده کنندگان حمایت و منجر به تهیه اطلاعات واقعاً سودمند می شود را پیشنهاد کرده و در عین حال محدودیت‌هایی را در افشا برای کاستن از هزینه های غیر ضروری پیشنهاد ‌کرده‌است.

۲-۲-۳ اطلاعات مالی برای چه اشخاصی ارائه می‌گردد؟

در پاسخ ‌به این سؤال که «اطلاعات مالی برای چه افرادی افشا شود؟» می‌توان گفت که گزارش‌های مالی اساساً برای صاحبان سهام سایر سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان تهیه و ارائه می‌شود. نظر هیئت استانداری حسابداری مالی در این زمینه چنین است:

«گزارش مالی باید اطلاعاتی را فراهم کند که برای سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان فعلی و بالقوه و سایر استفاده‌ کنندگان در تصمیم‌گیری‌های معقول سرمایه‌گذاری، اعطای اعتبار و سایر تصمیمات مشابه مفید واقع شود.» (هیات استاند اردهای حسابداری مالی ٬ ۱۹۷۸ ٬ ص ۳۰).

اما کارکنان، مشتریان، ارگان‌های دولتی و سایرین نیز به نحوی استفاده‌کننده گزارش‌های مالی می‌باشند. تصمیمات سرمایه‌گذاران اساساً در ارتباط با خرید، فروش و یا نگهداری سهام اتخاذ می‌شود و تصمیم‌گیری‌های اعتبار دهندگان اساساً به افزایش مدت و میزان اعتبار اعطایی به واحدهای تجاری مربوط می‌گردد. البته صاحبان سهام ‌در مورد ادامه کار، تشویق یا عزل مدیریت و همچنین تصویب یا رد پیشنهادهای ارائه شده در زمینه ایجاد تغییرات عمده در خط ‌مشی واحد تجاری نیز تصمیماتی اتخاذ می‌نمایند. هدف‌های افشای اطلاعات برای کارکنان، مشتریان و سایرین به طور مشخص تدوین نشده است. اما فرض بر این است که اطلاعات مفید برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان، برای سایرین نیز مفید است (هندریکسن^[۸] ٬ ۱۹۹۳ ٬ صص ۸۵۲-۸۵۱)^.

استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی و نیازهای اطلاعات آن ها ‌بر اساس استانداردهای حسابداری ایران (کمیته فنی سازمان حسابرسی، ۱۳۸۴، صص ۴۴۷-۴۴۶) به شرح زیر است:

در آیه ی ۲۳۷ سوره ی مبارکه ی بقره آمده است:و اگر زنها را طلاق دهید پیش از آن که با آن ها مباشرت کنید در صورتی که بر آنان مهر مقرر داشته اید بایستی نصف مهری را که معین نموده اید به آن ها بدهید مگر آن که آن ها خود یا کسی که امر نکاح به دست اوست گذشت کنند و اگر در گذرند به تقوی و خدا پرستی نزدیک تر و فضیلت هایی که در ‌نیکویی به یکدیگر است فراموش مکنید و بدانید که خداوند به هر کار نیک و بد شما آگاه است .» آیه صریح است بر این که اگر طلاق قبل از نزدیکی صورت بگیرد مرد فقط نصف مهریه را باید بپردازد .

گفتار سوم:مفهوم نفقه

نفقه به معنای «آنچه صرف هزینه عیال و اولاد کنند، هزینه زندگی زن و فرزندان، روزی و مایحتاج معاش»^[۱۹]. آمده است. همچنین در تعریف دیگری آمده است: «ما انفقت و استنفقت علی العیال و نفسک»^[۲۰]، یعنی آنچه برای خود و خانواده هزینه می شود.

تعریف اصطلاحی

تعاریفی که در فقه ارائه شده اغلب همراه با ذکر مصادیق می‌باشد. بدین جهت اکثر اختلاف ها به مصادیق برمی گردد.

در جواهرالکلام بیان شده: «مایحتاج زن از جمله غذا، البسه، مسکن، خادم و وسایل آشپزی که به طور متعارف با وضعیت زن در آن شهر متناسب باشد»^[۲۱].بعضی از فقها, مصادیق دیگری به آن اضافه نموده اند، همانند: «وسایل تنظیف و آرایش از جمله شانه، کرم، صابون و هزینه حمام در صورت نیاز»^[۲۲].در تحریر الاحکام در تعریفی کوتاه بدون ذکر مصادیق آمده است: «آنچه زن بدان نیازمند است و در شأن چنین زنی در آن شهر است»^[۲۳].

به نظر می‌رسد مفهوم نفقه یک مفهوم کاملاً عرفی است و شارع مقدس آن را به عرف واگذار ‌کرده‌است که عنصر زمان و مکان در آن نقش تعیین کننده ای دارد و قرآن کریم هم آن را تأئید می‌کند؛ زیرا تمام آیاتی که مسأله نفقه را مطرح می‌کنند، آن را احاله به عرف داده‌اند، همانند: «عاشروهن بالمعروف»، (نساء، ۱۹). «فامساک بالمعروف او تسریح باحسان»، (بقره، ۲۲۹) «علی المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف»، (بقره، ۲۳۳). کلمه معروف در برخی تفاسیر به معنای امور متعارف تفسیر شده است. چنان که بعضی مفسرین در تفسیر آیه «علی المولود له رزقهن و کسوتهن بالمعروف» آورده‎اند: «منظور از رزق و کسوه خرجی و لباس است و خدای عزوجل این خرجی را مقید به معروف نموده، یعنی متعارف از حال شوهر و همسر، همچنین مصالح زندگی و لوازم تربیت و از آن جمله خوراک و پوشاک و نفقه مادری که (به بچه) شیر می‌دهد به عهده اوست»^[۲۴].خوراک و پوشاک به عنوان بعضی از مصادیق لوازم و مصالح زندگی ذکر گردیده و در تفسیر «عاشروهن بالمعروف» چنین بیان شده: «معروف به معنای هر امری است که مردم در مجتمع خود آن را بشناسند و انکار نکنند و بدان جاهل نباشند»^[۲۵].برخی مفسرین هم، کلمه معروف را به معنای «مناسب و شایسته» تفسیر نمودند^[۲۶].یعنی مناسب و در شأن زنان که در واقع به همان معنای متعارف برمی گردد. به نظر می‌رسد، مفهوم فقهی نفقه با معنای لغوی آن کاملاً همخوانی دارد و این مفهوم که یک مفهوم عرفی است، روشن و واضح می‌باشد. البته اختلاف های که در مصادیق مشاهده می شود، ابهامی در اصل مفهوم به وجود نمی آورد.

تعریف حقوقی

قانون مدنی تعریفی از نفقه ارائه نکرده است. بلکه فقط در ماده ۱۱۰۷ ق.م. مصادیق نفقه را به عنوان نمونه این گونه بیان نموده است: «نفقه عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضا». امّا در دکترین حقوق، تعاریف چندی ارائه شده است. بعضی معتقدند: «چیزی که برای گذران زندگی لازم و مورد نیاز باشد»^[۲۷] برخی دیگر در تعریف جامع تری چنین آوردند: «نفقه تمام وسایلی است که زن، با توجه به درجه تمدن و محیط زندگی و وضع جسمی و روحی خود، بدان نیازمند است»^[۲۸]. به نظر می‌رسد، اگر عبارت «به طور متعارف» یا «عرف آن را به رسمیت بشناسد» به تعریف اخیر اضافه شود، این تعریف دقیق تر خواهد بود. زیرا همانند موردی که زن به علت وضع جسمی نیازمند هزینه غیر متعارفی باشد، همان طور که برخی فقها ادعا کرده‌اند، دیگر نمی توان آن را جزء نفقه محسوب نمود^[۲۹].

نفقه معنای مطلقی دارد که شامل انفاق بر زوجه، اولاد و نزدیکان می شود. در فقه وحقوق اسلامی بر اساس ماهیت و احکام متفاوت، دو نوع نفقه وجود دارد:

الف)- نفقه زوجه: انفاقی که شوهر باید به همسر خود بپردازد.

ب)- نفقه اقارب: انفاقی که شخص در حالت نیازمندی والدین و فرزندان باید هزینه کند^[۳۰].

مبحث دوم:پیشینه

در این مبحث به پیشینه مهریه و نفقه در اسلام پرداخته می شود.

اگر چه مهریه در زمان معاصر مختص مسلمانان است، اما شواهدی تاریخی از ایران قبل از اسلام، یونان باستان و نیز آیین یهودیت اشاره می‌کنند که نشان‌دهنده سابقه پرداخت مبلغی پول از طرف داماد به عروس (یا پدر عروس) در زمان ازدواج است که در ذیل بیان می شود.

گفتار اول:پیشینه مهریه

بند اول:مهریه در آیین زرتشتی

از نوشته های زرتشتی چنین برمی آید که مرد هنگامی که می خواست با دختری ازدواج کند، مکلف بوده است که علاوه بر مالی که به دختر می بخشیده مالی را نیز به پدر او تسلیم کند. از حقوق زرتشتی در خصوص مهر می توان نکات ذیل را استنباط کرد:

۱- اقوام دختر هنگام نکاح او مقداری از مال خود را که مساوی با سهم الارث دختر از مال آن ها بوده است، تسلیم وی می‌کردند.