روانی وپریشانی نتیجه انسداد راه های رسیدن به تحقق خود وتمایلات معطوف به کمال است (سرمد،۱۳۷۵).

شخصیت ناسازگار دردیدگاه واقعیت درمانی همان هویت شکست است .افراد ی که هویت شکست پیدا می‌کنند بیشتر تمایل دارند تنها وغیر منطقی باشند ونیز حالت های خود انتقادی پیدا کنند، ضمنا رفتارهای آن ها نیز بیشتر انعطاف ناپذیرتر وغیر اثر بخش تر است .غالبا این افراد خود حالتهایی نظیر ضعف ،مسئولیت ناپذیری وعدم اعتماد به نفس را نشان می‌دهند. افرادی که هویت شکست دارندممکن است مستعد تسلیم شدن ،ابراز نشانه های مرضی ناسازگارانه ویا حتی ابتلا به اعتیاد باشند (کارور شی یر^[۲۷] ،۱۹۹۶،به نقل از رضوانی ،۱۳۷۵).

در این دیدگاه اعتقاد براین است که به طور کلی ناسازگاری شخصی درطی سال‌های اولیه زندگی ‌و هنگامی آغاز می شود که فرد نمی تواند نیاز خودرا برای تجربه عشق یا احساس ارزشمند بودن ارضا کند یا در این زمینه تلاشی به عمل نمی آورد (کاروروشی یر،۱۹۹۶،به نقل از سرمد ،۱۳۷۵).

به طور کلی نمی توان درمورد سازگاری به ویژه سازگاری اجتماعی تعریفی واحد ارائه داد .سازگاری اجتماعی امری کاملاًنسبی است وباید آن را متناسب باشرایط بومی واجتماعی تعریف کرد (گرینبرگ^[۲۸]و همکاران ،۱۹۹۲).سازگاری طیف گسترده ای دارد وجنبه هایی چون خانواده ،همسالان واجتماع رادربرمی گیرد که دررأس همه آن ها سازگاری اجتماعی قرار دارد (تینتو^[۲۹] ،۱۹۹۳). آبراهام وورگس^[۳۰] (۱۹۸۶)سازگاری اجتماعی را به معنای تطابق با مقتضیات اجتماعی ،رعایت اصول وقوانین جامعه ‌و کارایی در تماس های اجتماعی تعریف می‌کنند.

به اعتقاد دینکرا^[۳۱] و همکاران (۲۰۰۵)،سازگاری فرایندی پیوسته است که طی آن فرد رفتار خود را باهدف ایجاد رابطه ای بسنده و مؤثر با محیط ،سایر انسان ها وخود تغییر می‌دهد (دینکرا و همکاران ،۲۰۰۵،به نقل از مدیدی ،۱۳۸۷) .اساس سازگاری اجتماعی به وجود آوردن تعادل بین خواست های خود وانتظارات اجتماع است که می‌تواند ‌بر تمام ابعاد زندگی فرد تاثیر بگذارد (دینکرا و همکاران ،۲۰۰۵،به نقل از مدیدی ،۱۳۸۷).

سازگاری اجتماعی عبارت از سازگاری فرد با محیط خود که ممکن است با تغییردادن خود یا محیط به دست آید (پور افکاری ،۱۳۸۰)و دربرگیرنده ارزیابی های ذهنی و عینی است. بدین معنی که ارزیابی های ذهنی از میزان رضایت فرد از ارتباط با دوستانش ناشی می شود وارزیابی عینی به معنی پذیرش فرد توسط همسالان وی می‌باشد (اسکات ،۱۹۸۹).

ملاک‌های سازگاری

معیارهای معینی برای ارزیابی سازگاری یک فرد نسبت به محیط ابداع شده اند که می توان به معیارهایی که درذیل ذکر شده اند ،اشاره کرد :

۱-آسودگی یا آرامش روان شناختی: یکی از ضروری ترین علایم ناتوانی درسازگاری آن است که شخص از لحاظ روان شناختی به گونه ای احساس ناراحتی نماید که ممکن است حالت‌های افسردگی ،اضطراب،وسواس فکری ،اندیشه ی مربوط به گناه یا ترس از بیماری وغیره رادربرگیرد. تجربه کردن ناراحتی اغلب به معنای بی کفایتی درسازگاری روانشناختی است ( عیدیان ،۱۳۸۵).

۲-کارایی شغلی: معیار دیگری که نشان دهنده ی این است که شخصی از سازگاری خوبی برخوردار است ،کارایی شغلی می‌باشد. ‌بنابرین‏ نتیجه گرفته می شود که شخص باید برای برخوداری از سازگاری بهنجار،کارایی شغلی کاملی داشته باشند .

۳-نشانه های سایکو سوماتیک: گاهی تنها علامت سازگاری نامناسب به شکل آسیب به بافت های بدن جلوه می‌کند .یک شخص بهنجار دارای سازگاری خوب ،نباید از مشکلات سایکوسوماتیک رنج بکشد .

۴-پذیرش اجتماعی: بعضی از افراد سازگار از نظر اجتماعی مورد پذیرش هستند یعنی افرادی هستند که دیگران آن ها را می‌پذیرند (عیدیان ،۱۳۸۵)

ویژگی های افراد دارای سازگاری اجتماعی

سازگاری مطلوب ‌و کامل دوواژه قابل تأمل هستند. فرد ممکن است دارای سازگاری کامل باشد ولی سازگاری مطلوب هنگامی به وجود می‌آید که فرد بین آنچه که درباره ی خود می اندیشد ،رابطه ی منطقی برقرار می کند .این رابطه ،نوعی سازگاری است که دارای ویژگی های خاص خود می‌باشد (ملکی تبار ،۱۳۸۹).

افراد سازگار از منظر اجتماعی دارای ویژگی های زیرهستند :

۱-افراد سازگار هم قادر وهم مایل به گرفتن وانجام دادن مسئولیت متناسب با سن ‌خود هستند

۲-افراد سازگار درتجارب مربوط به دوره ی رشد خود با میل ‌و رغبت شرکت می‌کنند.

۳-افراد سازگار تمایل به پذیرش تجارب ومسئولیت های مربوط به نقش ویا موقعیتی که درآن قرار می گیرنددارند.

۴-افراد سازگار درهنگام مواجهه با مشکلات احتمالی در زندگی ،مشتاقانه به حل وفصل آن ها می پردازند .

۵-افراد سازگار با ازبین بردن موانع رشد وایجاد شادکامی اززندگی خویش لذت می‌برند.

۶-افراد سازگار قادرند تادرحالت تعارض ‌و نگرانی وناکامی ،تصمیمات منطقی بگیرند.

۷-افراد سازگار به جای این که برای شکست های خود دلیل تراشی کند ودیگران را مقصر شکست خود بدانند ،از مشکلات قبلی خود عبرت می گیرند.

۸- افراد سازگار دردنیایی واقعی زندگی می‌کنند نه دردنیایی خیالی وپر از توهم .

۹-افراد سازگار درهنگام تصمیم گیری بیشتر بر عقل ومنطق خود تکیه می‌کنند تا بر احساسات (نوابی نژاد واکبری ،۱۳۸۸).

رویکردهای مربوط به سازگاری اجتماعی

رویکرد روانکاوی :

فرویدبه عنوان سردمدار نظریه های روانکاوی معتقد بود که بین نیاز سازمان یافته ی جامعه وعمل به مقررات ونیاز فرد به ارضا فوری امیال اساسی بدون ملاحظه ی نیاز های دیگران ،تعارض اساسی وحل نشدنی وجوددارد. این تعارض در واقع ،جدال بین فراخود دربرابر نهاد یعنی تعارض بین دواصل واقعیت (اجتماع)دربرابر اصل لذت است (پروچاسکا ونورکراس^[۳۲] ،۱۹۹۹، به نقل از سید محمدی ،۱۳۸۱).در این حالت است که ناسازگاری درفرد بروز می‌کند وفرد ،سازگاری خودرا از دست می‌دهد که ازعوامل اصلی بروز این تعارض که منجر به ناسازگاری فردی می شود ،ریشه دردوران کودکی فرد می‌باشد. دردیدگاه فروید ،چنانچه کودک درهریک از مراحل رشدی تثبیت شود، راه هایی که کودک با بهره گرفتن از آن ها خودرا از تثبیت می رهاند تاثیر عمیقی ‌بر شخصیت وسازگاری وی دردوران بزرگسالی خواهد داشت (ساعتچی ،۱۳۷۷،به نقل از فرقدانی ،۱۳۸۲)وروابطش با اطرافیان مختل خواهدشد یا به عبارتی دچار ناسازگاری اجتماعی می شود که ارتباط فرد با دیگران قطع خواهد شد. همچنین در این دیدگاه، فردی سازگار است که دارای منِ قوی وسالم باشد تا بتواند میان دو پایگاه دیگر شخصیت یعنی نهاد وفرامن تعادل وهماهنگی ایجاد کند (چهاردولی ،۱۳۸۶).