فصل دوم

مبانی نظری و

پیشینه تحقیق

۲-۱- مقدمه

در اوایل دهه ۶۰ میلادی حاکمیت فناوری اطلاعات معرفی و در پایان دهه ۹۰ میلادی چارچوب آن معرفی گردید ، کم کم این چارچوب در ادبیات دانشگاهی برای خود جایی پیدا کرد . به دلیل محیط کاری پویا و رقابتی دنیای امروز و در جایی که شرکت‌ها درصدی از درآمد سالیانه خود را صرف فناوری اطلاعات می‌کنند تا در فضای رقابتی باقی بمانند، حاکمیت فناوری اطلاعات خوب ، یک باید و نه یک شاید به شمار می رود .

‌بنابرین‏ الگوهای سطح بالای حاکمیت فناوری اطلاعات پدید آمده اند و امروزه حاکمیت فناوری اطلاعات در صدر دستورالعمل بسیاری از سازمان ها ست . پژوهش ویل و روس نشان می‌دهد ، شرکتهایی که در سطح بالا فعالیت می‌کنند به میزان ۴۰ درصد بیشتر از رقبای خود در سرمایه گذاری فناوری اطلاعات سود به دست می آورند .

این مطالعات همچنین نشان می‌دهد ، شرکت‌های با حاکمیت فناوری اطلاعات بیشت از حد معمول که راهبرد خاص و مشابهی مانند صمیمت با مشتری را دنبال می‌کنند ، سودی بیش از ۲۰ درصد را در مقایسه با شرکت‌های با حاکمیت فناوری اطلاعات ضعیف که استراتژی مشابهی را دنبال می‌کنند دارند . در سال ۲۰۰۶ مؤسسه‌ حاکمیت فناوری اطلاعات نظر سنجی ای جهانی با حضور ۶۹۵ سازمان انجام داد. بر اساس این نظر سنجی ، ۸۷ در صد شرکت کنندگان بر این باور بودند که فناوری اطلاعات برای بیان دیدگاه و راهبرد کسب و کار آنان لازم است . موارد ارائه شده ، نیاز و توجه خاص به حاکمیت فناوری اطلاعات را تبیین می‌کنند و این امر مستلزم تضمین آن است که سرمایه گذاری در فناوری اطلاعات سود آوری لازم را ایجاد می‌کند و خطرات همراه با آن را کاهش می‌دهد.(غضنفری ، ۱۳۹۰)

در ادامه این فصل ضروریست تعاریفی ابتدایی از قبیل فناوری اطلاعات و استراتژیهای مربوط به فناوری اطلاعات آورده شود . همچنین برای درک بهتر از حاکمیت فناوری اطلاعات و چارچوبهای کنترلی نیاز است که این موارد به صورت مفصل در این فصل به آن اشاره شود . ‌به این ترتیب موارد ذیل در ادامه این

فصل از نظر خواهد گذشت :

1. 1. تعاریف پایه فناوری اطلاعات و زیرساختها و استراتژیها

1. 1. حاکمیت فناوری اطلاعات

1. 1. چارچوب کوبیت

1. سود و سودآوری در شرکت‌های بورسی

۲-۲- فناوری اطلاعات (IT) ، زیرساختها و استراتژیها

فناوری یا تکنولوژی اطلاعات شامل گستره عظیمی از تکنولوژی های بکارگرفته شده در دنیای امروزی است. این تکنولوژیها شامل سخت افزارها – نرم افزارها – زیر ساختهای ارتباطی – منابع انسانی متخصص هستند که به طور هماهنگ بستری را ایجاد می‌کنند که در آن می توان کلیه ارتباطات سیستمی را به منظور راحت تر نمودن فضای کاری در کسب و کار و کارهای روزمره و غیره را به انجام رسانید. سال‌های قبل این تکنولوژی شاید مختص دانشگاه ها و مراکز نظامی و تحقیقاتی و در موارد بسیار نادر در کسب و کار مورد استفاده قرار می گرفت ولی امروزه این تکنولوژی در خانه های همه ، جزیی از عناصر اصلی ارتباطی و اطلاعاتی قلمداد می شود. از اصلی ترین کاربردهای فناوری اطلاعات می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1. 1. افزایش کارایی و اثربخشی سازمان .

1. 1. تسریع در ارائه اطلاعات و تصمیم سازی.

1. 1. ایجاد کانال‌های ارتباطی و تبادل داده ها.

1. تجارت الکترونیک.

بین فناوری اطلاعات (IT)و سیستم های اطلاعات (IS) تفاوتی وجود دارد و آنهم اینکه سیستم های اطلاعات شامل کلیه اجزا و منابع لازم برای انتقال و پردازش و ثبت اطلاعات اطلاق می شود و حال آنکه عبارت فناوری اطلاعات فراتر از سیستم های اطلاعات می‌باشد و به همه سخت افزارها و نر م افزار و شبکه و روش های مدیریت داده ها گفته می شودکه برای به کارگیری سیستم ضروری هستند (Gembergen,2003) . در واقع تکنیک‌های به کارگیری سیستم ها در فناوری اطلاعات مطرح می شود و چگونگی کار با آن سیستم در سیستم های اطلاعاتی مطرح می شود .

به کارگیری تکنولوژی های فناوری اطلاعات و ارتباطات از قبیل سخت افزار و نرم افزار و شبکه ، در کسب و کار برای تسهیل امور تجاری و همچنین افزایش اثربخشی و کارایی و در جهت نیل به اهداف سازمانی است. ‌بنابرین‏ سرمایه گذاریهای زیادی در بخش زیرساخت های فناوری اطلاعات صورت می‌گیرد. و بدون کنترل دقیق و فراهم آوردن ملزومات اساسی این اهداف تحقق نخواهد یافت .

یکی از ملزمات اساسی برای تحقق اهداف کسب و کار و استفاده از مزایای حاصل از سرمایه گذاری در بخش فناوری اطلاعات (IT) اتحاد استراتژیک بخش کسب و کار با بخش فناوری اطلاعات است. امروزه نگاه بنگاه ها به بخش فناوری اطلاعات ، به مثابه یک دارایی با ارزش یاد می شود و از مؤلفه‌ های آن به ‌عنوان سرمایه های دانشی ذکر می شود. به دلیل فراگیر شدن و وابستگی بنگاه ها و سازمان‌ها به فناوری اطلاعات ، اهمیت اتحاد میان واحد های فناوری اطلاعات و گرایش های کسب و کار از طریق اتحاد استراتژیهای بین آن ها افزایش یافته است.(غضنفری و همکاران ، ۱۳۹۰ ؛ آبراین ، ۱۳۸۹)

در حال حاضر، فناوری اطلاعات در محیط های کسب و کار و پر تلاطم امروزی ، بسیار فراگیر شده است . در حالی که در گذشته مدیران ارشد کسب و کار می توانستند در تصمیم گیری‌های خود آن را نادیده بگیرند. اما امروزه این امر قابل اجرا نیست و تقریبا غیر ممکن است . برای تأکید ‌به این مهم یک زیرساخت جدید در حوزه فناوری اطلاعات وجود دارد که به آن اشاره می شود. این زیر ساخت از سه لایه تشکیل شده است . لایه اول بنام لایه زیر ساختهای عمومی IT نامگذاری شده است و لایه دوم لایه IT بنگاه و لایه سوم IT به ‌عنوان محلی برای فرآیندهای کسب و کار . (شکل ۲-۱).

شکل ۲-۱- زیر ساختهای فناوری اطلاعات (Gembergen,2003)

زیر ساختهای عمومی (لایه اول) پایه و اساس زیر ساختهای جدید است که خود وابسته به زیر ساختهای صنعت خارجی از قبیل اینترنت ، شبکه های اینترانت ،تبادل الکترونیکی داده ها ، می‌باشد از این طریق زیر ساختهای IT در بنگاه ( لایه دوم ) و با به کارگیری لایه اول بنگاه ارتباط خود با مشتریان و تامین کنندگان خود و سایر رقبا برقرار می‌کند و در بالاترین سطح یعنی لایه فناوری‌های اطلاعاتی محلی برای فرآیندهای کسب و کار ( لایه سوم) از کسب و کار در جهت تحقیق اهداف خود حمایت می‌کند. از توضیحات این نتیجه را می گیریم که :

فناوری اطلاعات(IT) نه تنها پتانسیل کافی برای حمایت از استراتژیهای کسب و کار را دارد بلکه در تدوین استراتژیهای جدید نیز مؤثر است و به ‌عنوان یک مزیت رقابتی و فرصتی برای پیشبرد اهداف کسب و کار همواره مطرح است.به همین منظور بخش فناوری اطلاعات از یک بخش سرویس دهنده به یک شریک استراتژیک در بنگاه تبدیل شده است. (Gembergen, 2003)