فصل دوم

پیشینه ی پژوهش

مقدمه:

کودکی که به دنیا می‌آید دارای کامل ترین و عالی ترین امکانات رشدی است و اما ظرفیت آن را دارد که به بهترین وجهی پرورش یافته و برترین کمالات را پیدا کند کافی است او سالم به دنیا بیاید و خانواده و محیطی مناسب در اختیارش قرار گیرد این محیط را والدین به وجود می آورند والدین هستندکه انرژی نهفته در وجود کودک را شکوفا کرده خط و جهت می‌دهند غالباً فرزندان به دلیل خطاها و ناسازگاری هایشان محکوم می‌شوند و فراموش می شود که خطاها و عدم آگاهی والدین دلیل بروز مشکلات آنان می‌باشد. این پژوهش شامل پیشینه نظری و پژوهشی مرتبط با موضوع تحقیق حاضر است .

۲-۱ سازگاری و ناسازگاری زناشویی

۲-۱-۱ سازگاری زناشوئی

سازگاری زناشوئی انطباق وضعیتی است که وجود دارد ، و وضعیتی که مورد انتظار است ، می‌باشد . طبق این تعریف سازگاری زناشوئی وقتی وجود دارد که وضعیت موجود فرد در رابطه زناشوئی مطابق با آنچه که وی انتظار داشته باشد و ناسازگاری زناشوئی وقتی وجود دارد که وضعیت موجود فرد در رابطه زناشوئی با وضعیت مورد انتظار و دلخواه فرد منطبق نباشد (سلیمانیان ،۱۳۷۳)

اساساً اگر سازگاری زناشوئی حاصل مبادله رفتارهای پاداش بخش باشد . عدم سازگاری فقط هنگامی خواهد بود که دو شریک از چیزی رنج ببرند . البته نظر افراد در این باره که چه اموری رضایت بخش است با گذشت زمان ، رشد طبیعی انسان تغییر کند . رابطه ای را که یک زوج در بیست سالگی ، فوق العاده می دانند ممکن است در چهل سالگی ، با ایجاد علایق و شغلهای جدید در این ساهل چندان رضایت بخش نیابند . همچنین نامزدی که زمانی بهترین انتخاب تلقی مشده است . در صورت امکان نامزدهایی زیباتر و بهتر وجود داشته باشد . احتمالاً دیگر آنچنان راضی کننده نخواهد بود . همچنین ممکن است با شروع زندگی و دیدن خطاهای همسر در طول سال ها ، رضایت از همسر کاهش می‌یابد . (الیس و همکاران، ترجمه صالحی فدری و امین یزدی ، ۱۳۷۵)

السون^[۲۲] و دیگران (۱۹۸۹) ، سلیمانیان (۱۳۷۳) نیز برای سیکل زندگی خانوادگی مراحلی را مطرح می‌کند و معتقد است که میزان سازگاری و رضایت زناشوئی در هر یک از این مراحل متفاوت است . مراحلی که وی مطرح می‌کند و معتقد است که میزان رضایت زناشوئی در هر یک از این مراحل متفاوت است . مراحلی که وی مطرح می‌کند عبارتند از : ۱- زوجهای جوان بدون بچه ۲- خانواده با بچه های پیش دبستانی ۳- خانواده با بچه های دبستانی ۴- خانواده با فرزندان نوجوان ۵-+ خانواده با بچه های که شروع به ترک خانه می‌کنند ۶- خانواده بدون فرزند (فرزندان در این مرحله خانه را ترک گفته اند) ۷- خانواده در دوران بازنشستگی و پیری .

^[۲۳]ولف (۱۹۶۰) ، سیف (۱۳۶۸) بیان دارد که سازگاری ورضایت و خشنودی مادران از زندگی زناشوئی ، پس از جدا شدن فرزندان نوجوان و ۱۹ ساله به بالا در خانه حضور داشته اند . فلمن^[۲۴] (۱۹۷۱) ، سیف (۱۳۶۸) نیز معتقد است رضایت از زندگی در همسرانی که به دوره پدر و مادری انتقال یافته اند نسبت به دوره زندگی زناشوئی قبلی کاهش یافته است . همچنین بررسی‌های جدیدتری توسط رولین^[۲۵] و کانون (۱۹۷۴) و اسپانیر و همکاران (۱۹۷۵)، سیف (۱۳۶۸) به طریقه پژوهش مقطعی انجام گرفته و چنین نتیجه گرفته اند که تنش‌های مربوط به نقشهای زناشوئی پس از استقلال زندگی فرزندان نسبت به زمانی که آنان در خانواده حضور داشتند کمتر شده است و زوجها از رفتار خود نسبت به یکدیگر کمتر شکایت دارند (سیف ،۱۳۶۸).

۲-۱-۲ عوامل مؤثر در رضایت و سازگاری زناشویی

از دهه ۱۳۵۰ پژوهشگران عوامل مؤثر بر رضایت و سازگاری زناشوئی را بررسی می‌کردند . جذابیتهای جسمی ، عاطفه ، سن ازدواج ، فرزندان ، زمینه اقتصادی – اجتماعی ، داشتن علایق و ‌هدف‌های‌ یکسان و فعالیت جنسی ، همه عواملی هستند که مورد توجه بوده اند .(هوتسون^[۲۶] و ونکلیستی^[۲۷] ، ۱۳۹۹۱)

وینچ^[۲۸] و دیگران (۱۹۷۴) به نقل از سلیمانیان (۱۳۷۳) هشت معیار موفقیت زناشوئی را که در سه دهه گذشته به کار رفته اند را مشخص کرده‌اند این رضایت و سازگاری زناشوئی مؤثر باشد و هر کس با توجه به نگرش خاص خود و یا نتایج ‌پژوهش‌هایش ، عواملی را برای رضایت و سازگاری زناشوئی بیان می‌کند . عده ای بلوغ فکری و عاطفی زوجین ، داشتن تحصیلات و طبقه مشابه و یا داشتن علاقه و طرز تفکر مشترک را از عوامل تأثیر گذار بر روابط زناشوئی می دانند و برخی دیگر نیز عوامل دیگری را ذکر می‌کنند . در ذیل به بررسی مهمترین عامل ها می پردازیم .

• • • 1. ابراز محبت و عشق زوجین نسبت به یکدیگر :

احساس شدیایی اوایل ازدواج ، به مرور می‌تواند به عشقی بالغانه تبدیل شود . زن می‌تواند از گفتن « دوستت دارم» و شوهر از شنیدن لذت ببرند . زیرا محبت و جذابیت متقابل دریافت صمیمیت ، وفاداری ، اعتماد و دوستی به هم گره خورده . عشق قوی تر و عمیق تری را پایه گذاری می‌کند .(بک^[۲۹] ، ۱۹۸۸ ، ترجمه قراچه داغی ، ۱۳۷۶ )

رسول اکرم (ص) می فرماید : وظیفه زن نسبت به شوهرش این است که مهر و محبتش را در دل بپروراند و در این خصوص حضرت علی (ع) نیز می فرماید :«در هر حال با زنان سازش و مدارا کنید و به آن ها گفتار خوش نشان دهید باشد که آنان نیز کردار خوش نشان دهند» از نظر روانی هم نرم زبانی در تحکیم روابط زناشوئی ، دوام مهر و محبت تأثیر بسزائی دارد . در حدیث آمده است که گفتار مرد به همسر خود که من تو را دوست دارم ، هرگز از دل او بیرون نمی رود . (مشکینی، موسوی ، ۱۳۷۵)

آنچه در ازدواجهای پریشان وجود ندارد ابراز محبت و صمیمت است . زن و شوهر که به دلیل ابراز خشم خود را درک نمی کنند در مراودات خود به جایی می‌رسند که هر دو یا دست کم یکی از آن ها ‌به این نتیجه می‌رسند که به قدر کافی مورد عشق و محبت همسر خود قرار ندارند . (بلاچ^[۳۰] ، ترجمه قراچه داغی ، ۱۹۹۲)

از بهترین و با شکوهترین تجلیات زندگی متعادل ، سرمایه گذاری انسانی یا داد و ستد عاطفی بین زوجین است . اول زندگی مشترک را به منزله شروع تبادلات عاطفی و هم حسی زوجین تلقی کنیم و آن را فرصتی برای درک روحیات هر یک به حساب آوریم در دهه های بعد داد و ستد عاطفی ، نیاز به جلوه بیشتر و مساعدتری خواهد داشت . به ویژه در سال‌های میانی و پایانی زندگی مشترک که احساس تنهائی از دست رفتن جوانی به مشکلات زوجین دامن می زند . تلاش آن ها برای اثبات عواطف صادقانه و صمیمانه شان ، ضرورتی بیش از گذشته می‌یابد و دوام و استحکام زندگیشان را تضمین نمود . (شرفی ، ۱۳۷۲)

برودریک^[۳۱] (۱۹۸۶) ، در پژوهش رابطه عاطفی ، نگرش‌ها و رفتارها را با رضایت زناشوئی مورد مطالعه قرار داد و ‌به این نتیجه رسید که متغیرهای عاطفی و نگرشی ، با واریانس بسیار منحصر به فرد در رضایت زناشوئی نقش دارند . (موسوی ،۱۳۷۵)

• • • 1. احترام به همسر