فراشناخت، به ساختارها، دانش و فرآیندهای روان شناختی اشاره می‌کند، که با کنترل، تغییر افکار و شناخت ها سر و کار دارد بر اساس نظریه پردازهای اخیر، فراشناخت یکی از عوامل مهم در توسعه و تداوم اختلال­های روان شناختی است. فراشناخت بر پردازش هیجانی و واکنش های مربوط به آسیب، از طریق تاثیر دانش و راهبردهای فراشناختی بر روی تغییر باورها و نیز تعبیر و تفسیر علائم خاص نظیر: افکار مزاحم اثر می‌گذارد و باورهای فراشناختی در سبب شناسی و پایداری اختلال اضطراب و افسردگی نقش مؤثری دارد (محمد خانی، ۱۳۷۹).

به خصوص مدل عملکرد اجرایی خود نظم جویی Wells and Matthews (1996) از عوامل فراشناختی، به عنوان مؤلفه‌­­های پرداخت اطلاعات، مفهوم سازی مفصلی ارائه می کند. انگاره اصلی در این رویکرد این است که باورها در اختلال های روان شناختی از مؤلفه­ های فراشناختی ساخته می­ شود که کنش وری تفکر و سبک مقابله را هدایت می­ کند و همچنین از آن تاثیر می پذیرد.

‌بنابرین‏ همانند دیگر تخصص­ها در پزشکی باید مداخله های روانشناختی برای کاهش میزان اختلالات روانی در بیماران انجام گیرد و گزارشی از بهبود به صورت علمی نشان دهد. مداخلات روانشناختی مؤثر متعددی در دسترس است، که در این پژوهش از مداخله فراشناختی به دلیل جدید بودن آن و اینکه تا به حال در ایران پژوهشی در این مورد انجام نشده استفده گردیده است. ‌بنابرین‏ هدف از این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش فراشناخت بر میزان اضطراب و افسردگی متقاضیان جراحی زیبایی بینی ‌می‌باشد.

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

از آنجایی که اصولاً جراحی­های زیبایی برای تغییر ظاهر افراد و افزایش خشنودی و بهبود اعتماد به نفس افراد انجام می شود جراحی زیبایی را می توان پیامد یک الگوی روان شناختی معین دانست، در بررسی نیمرخ آسیب­شناسی روانی در متقاضیان جراحی پلاستیک گفته شد، جویندگان جراحی پلاستیک در مقیاس های افسرده، نمایشی، خود شیفته، وسواسی، خود آزار، مرزی و اسکیزوتایپال از میان شاخص های مربوط به الگوهای بالینی شخصیت نمرات بالاتری داشتند. همچنین از میان شاخص­ های مربوط به نشانگان بالینی نیز در مقیاس های اضطراب، شبه جسمی، وابستگی به الکل، اختلال تفکر و افسردگی اساسی نمرات آنان بالاتر از جمعیت عادی بودند (سالاری­فر و پوراعتماد، ۱۳۹۰).

در پژوهش حسینی و همکاران (۱۳۸۹) ‌در مورد میزان استرس و تصور از بدن خود در بین افرادی که سابقه عمل جراحی زیبایی و افراد عادی نشان داد استرس بالا می‌تواند در تصور فرد از بدن خود تأثیر منفی بگذارد.

در مدل رفتاری شناختی Salkovskis (1998) افرادی که دچار وسواس فکری هستند، تمایل دارند افکار مزاحم را به صورت منفی ارزیابی کنند. در نتیجه آن ها خودشان را مسئول پیامدهای مضر افکارشان می­دانند. چنین مسئولیت پذیری برای افکار مزاحم احتمالا از باورهای خاصی ناشی می­ شود. باورهایی چون فکر کردن ‌در مورد یک عمل که همانند انجام آن است. ‌در مورد ارتباط بین مؤلفه­ های فراشناخت با اختلال بدشکلی بدن، Cooper and Osman (2007) نشان داده ­اند که بین افراد مبتلا به اختلال بدشکلی بدن و افراد سالم از لحاظ مؤلفه­ های فراشناختی تفاوت وجود دارد. به طوری که میزان مشکلات فراشناختی در متقاضیان جراحی زیبایی بیشتر ‌می‌باشد.همچنین این افراد اعتماد به نفس کمتری دارند در نتیجه به دنبال عیوب ظاهری خود می­باشند بدین ذلیل به جراحی روی آورده­اند.

با توجه به ارتباط مؤلفه­ های فراشناختی با اختلال بدشکلی بدن و اثربخشی مداخله فراشناختی در اختلال­های شبیه اختلال بدشکلی بدن مثل وسواس محقق بر آن شد که به بررسی اثربخشی آموزش فراشناخت بر میزان اضطراب و افسردگی متقاضیان جراحی بینی بپردازد، تا علاوه بر تأثیر عملی این درمان را بر میزان اضطراب و افسردگی متقاضیان جراحی زیبایی، فرایندی را به مرحله عمل درآورد تا این افراد پیش از اقدام ‌به این عمل، با بهره گرفتن از یک مشاور یا یک روانشناس برای درمان میزان اضطراب و دلایل انجام جراحی در کاهش نرخ این جراحی­ها قدمی برداشت.

۱-۴ اهداف پژوهش

تعیین اثربخشی آموزش فراشناخت بر میزان افسردگی متقاضیان جراحی زیبایی بینی

تعیین اثربخشی آموزش فراشناخت بر میزان اضطراب متقاضیان جراحی زیبایی بینی

۱-۵ فرضیه های پژوهش

۱- آموزش فراشناخت بر بهبودی میزان افسردگی متقاضیان جراحی زیبایی بینی مؤثر ‌می‌باشد.

۲- آموزش فراشناخت بر بهبودی میزان اضطراب متقاضیان جراحی زیبایی بینی مؤثر ‌می‌باشد.

۱-۶ تعریف واژه ها و اصطلاحات

۱-۶-۱ تعریف مفهومی

آموزش فراشناخت

فراشناخت عبارت است از هر نوع دانش یا فرایند شناختی که در آن ارزیابی، نظارت یا کنترل شناختی وجود داشته باشد (Flavell, 1979). از یک نظر، آن را می توان به عنوان یک جنبه ی عمومی از شناخت در نظر گرفت که در تمام فعالیت‌های شناختی نقش دارد. برخی از جنبه‌های خاص فراشناخت با اختلالات روان شناختی رابطه دارد (Wells, Matthews, 1994).

اضطراب

Beck (1978) اضطراب را حالت هیجانی، مبهم، نامطلوب همراه با تظاهرات بیرونی، وحشت و آشفتگی که در اثر تهدید و عدم مقابله صحیح با آن حادث می شود؛ تعریف می‌کند (‌خسرو جردی،۱۳۷۸).

افسردگی

افسردگی نوعی اختلال خلق است که در آن فرد احساس غم، عدم لذت و دلسردی کرده و قادر نیست مسرت و خوشی را احساس نماید. بدون در نظر گرفتن نژاد و طبقه و موفقیت اجتماعی، اقسردگی می‌تواند در هر فردی بروز نماید. علائم خاص آن عدم رضایت، از دست دادن انرژی، علایق، اعتماد به نفس پایین، احساس غم و گناه، تغییر در اشتها و الگوی خواب است (Smith, 2003).

۱-۷-۱ تعریف عملیاتی

آموزش فراشناخت

در این پژوهش آموزش فراشناخت، آموزشی است که طی ۸ جلسه ۶۰ دقیقه ای به متقاضیان جراحی بینی داده شده است.

اضطراب

در این پژوهش اضطراب نمره‌ای است که از پرسشنامه‌ی داس به دست می‌آید که هرچه نمره به دست آمده بالاتر باشد، میزان اضطراب بیشتر است.

افسردگی

در این پژوهش افسردگی نمره‌ای است که از پرسشنامه‌ی بک به دست می‌آید که هرچه نمره به دست آمده بالاتر باشد، میزان افسردگی بیشتر است.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه پژوهش

۲-۱- مقدمه

ورود به روش‌شناسی یک پژوهش، مستلزم انتخاب یک ساختار نظری است و این امر تنها با در نظر گرفتن مبانی و ادبیات نظری انجام گرفته و موجود پیرامون موضوع مورد بررسی امکان پذیر است. در این فصل کوشیده شده، تا حد امکان به مفاهیم اصلی پژوهش همچون آموزش فراشناخت، اضطراب و افسردگی پرداخته شود.

۲-۲- عمل جراحی زیبایی