۲-۲-۲ استانداردهای گزارشگری

استانداردهای گزارشگری را باید بعد از تدوین استانداردهای حسابداری مورد بحث قرار داد. زیرا تا زمانی که استانداردهای حسابداری تدوین نشده باشد و مؤسسات هر یک روش خاص حسابداری خود را اعمال کنند نمی توان از استانداردهای گزارشگری سخنی به میان آورد. پس ابتدا باید استانداردهای حسابداری وجود داشته باشند تا عملیات حسابداری مؤسسات بر اساس این استانداردها انجام شده و یک نوع یکنواختی بین اطلاعات حسابداری وجود داشته باشد تا بتوان استاندرادهای گزارشگری را نیز تهیه کرد. به عنوان مثال در سده ۱۹ و ۲۰ میلادی قانون تجارت انگلیس تلاش خود را بیشتر در جهت مشخص کردن انواع صورت‌های مالی معطوف کرده بود و درانتخاب روش‌ها و استانداردهای حسابداری مؤسسات را آزاد گذاشته بود که این قابلیت انعطاف فوق العاده برای انتخاب روش های حسابداری باعث بروز مشکلاتی در گزارشگری مالی بوده است.

یکی ازویژگیهای کیفی صورت‌های مالی قابلیت مقایسه این صورتها است ، که اولین مرحله برای تهیه صورت‌های مالی قابل مقایسه، تدوین استانداردهای حسابداری یکنواخت و مرحله بعد تدوین استانداردهای گزارشگری یکنواخت است تا اطلاعات حسابداری که ویژگی یکنواختی دارند به صورت یکنواخت نیز گزارش شوند. ‌بنابرین‏ جهت رسیدن به صورت‌های مالی با قابلیت مقایسه، باید هم استانداردهای حسابداری یکنواختی تدوین کرد و هم استانداردهای گزارشگری یکنواختی را تدوین نمود به طوری که وجود استانداردها جهت سازماندهی اطلاعات، استفاده کنندگان را در دستیابی مؤثر به اطلاعات و تصمیم گیری سریع یاری می رساند و اگر شرکت‌ها بخواهند عملکرد گذشته و چشم انداز آینده را به طور فریبنده نشان دهند وجود استانداردها تا حدی از این کار جلوگیری می‌کند.

علاوه بر این بسیاری از شرکت‌ها و مؤسسات با علم به اهمیت گزارشگری مالی مؤثر، نیاز به مطالعه در زمینه گزارشگری مالی و ارائه پیشنهادات برای بهبود آن را، تردید برانگیز کرده و می پرسند چرا اجازه ندهیم که بازار سرمایه کیفیت و ماهیت گزارشگری را خود تعیین کند. آنان اینطور استدلال می‌کنند که بازار خود انگیزه نیرومندی برای گزارشگری با کیفیت بالا را ایجاد می‌کند و به گزارش‌ها با کیفیت بالا پاداش داده و به گزارش‌های با کیفیت پایین توجه نمی کند. آنان معتقدند که افزودن استانداردهای گزارشگری، تنها ساز و کار بازار را تحریف می‌کند.ساز و کاری که قبلا سالم بوده و خوب کار می کرده. ‌بنابرین‏ با انجام تحقیق و پیشنهاد برای بهبود گزارشگری تنها هزینه های گزارشگری را افزایش داده ایم. این افراد بهبود استانداردهای گزارشگری را امری هزینه بر، بی نتیجه و کاغذبازی غیرضروری می دانند. با این حال استانداردهای گزارشگری نقش با اهمیتی را در یاری رساندن به ساز و کار بازار ‌به این منظور که گزارشگری به طور مؤثر و به نفع شرکت‌ها و استفاده کنندگان جریان یابد، ایفا می‌کند. ‌بنابرین‏ بهبود استانداردهای گزارشگری به دلایل زیر امری ضروری به نظر می‌رسد.

توافق و هماهنگی بین شرکت‌ها و اعتبار دهندگان:امروزه بسیاری از توافقنامه های مربوط به گرفتن وام و اعتبار مشخص می‌کند که شرکت وام گیرنده باید صورت‌های مالی خود را که طبق اصول پذیرفته شده حسابداری تهیه ‌کرده‌است را به وام دهنده ارائه نماید. شرکت‌ها می دانند که برای تهیه صورت‌های مالی باید چه کاری انجام دهند و وام دهنده نیز مطمئن است صورت‌های مالی که طبق استاندارد های گزارشگری تهیه شده نیاز های اطلاعاتی او را فراهم می‌کند. ‌بنابرین‏ بدون این استانداردها از سودمندی صورت‌های مالی، برای مؤسسات وام دهنده کاسته می شود.

جلوگیری از تقلب: شرکت‌ها ممکن است بخواهند عملکرد گذشته و چشم انداز آینده خود را به طور غیر واقعی و فریبنده ارائه نمایند. اما استانداردهای گزارشگری یک گزارش بی طرفانه و منصفانه را که موجب اطمینان و اعتماد در بازار سرمایه و هم به نفع استفاده کنندگان و هم شرکت‌ها است را تضمین می‌کند.

قابلیت مقایسه: بدون وجود استانداردها مبنایی محدود برای مقایسه وجود خواهد داشت. ‌بنابرین‏ استانداردهایی باید وجود داشته باشند تا استفاده کنندگان بتوانند به هنگام تخصیص سرمایه، شرکت‌ها را با یکدیگر مقایسه کنند.

امکان دستیابی سریع به اطلاعات: وجود یک روش ثابت برای سازماندهی ارائه اطلاعات، استفاده کنندگان را در دستیابی مؤثر به اطلاعات و تصمیم گیری سریع یاری می رساند.

توجه به استفاده کنندگان: در تمام دنیا توجه شرکت‌ها به سمت نیازهای مشتریان تغییر جهت یافته است. همان طوری که شرکت‌های موفق ترکیب تولیدات و خدمات خود را با نیازهای مشتریان خود هماهنگ می‌سازند، تهیه کنندگان گزارش‌های مالی نیز باید به همین نحود عمل نمایند. ‌بنابرین‏ بد نیست که اطلاعات مالی از نظر ارزشی که برای استفاده کنندگان دارد طبقه بندی شوند.

توازن بین هزینه و فایده: همان طوری که هزینه و فایده در شکل عملیات تولید کالاها مهم است، این معیار در تهیه گزارش‌های مالی نیز عامل مهم و تأثیر گذاری است.

از آنجایی که ارزیابی هزینه و فایده تهیه اطلاعات مالی در سیستم گزارشگری مالی مشکل و پیچیده است استانداردهای گزارشگری روش هوشیارانه ای را برگزیده است و از این رو ایده هایی را که توسط استفاده کنندگان حمایت و منجر به تهیه اطلاعات واقعاً سودمند می شود را پیشنهاد کرده و در عین حال محدودیت‌هایی را در افشا برای کاستن از هزینه های غیر ضروری پیشنهاد ‌کرده‌است.

۲-۲-۳ اطلاعات مالی برای چه اشخاصی ارائه می‌گردد؟

در پاسخ ‌به این سؤال که «اطلاعات مالی برای چه افرادی افشا شود؟» می‌توان گفت که گزارش‌های مالی اساساً برای صاحبان سهام سایر سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان تهیه و ارائه می‌شود. نظر هیئت استانداری حسابداری مالی در این زمینه چنین است:

«گزارش مالی باید اطلاعاتی را فراهم کند که برای سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان فعلی و بالقوه و سایر استفاده‌ کنندگان در تصمیم‌گیری‌های معقول سرمایه‌گذاری، اعطای اعتبار و سایر تصمیمات مشابه مفید واقع شود.» (هیات استاند اردهای حسابداری مالی ٬ ۱۹۷۸ ٬ ص ۳۰).

اما کارکنان، مشتریان، ارگان‌های دولتی و سایرین نیز به نحوی استفاده‌کننده گزارش‌های مالی می‌باشند. تصمیمات سرمایه‌گذاران اساساً در ارتباط با خرید، فروش و یا نگهداری سهام اتخاذ می‌شود و تصمیم‌گیری‌های اعتبار دهندگان اساساً به افزایش مدت و میزان اعتبار اعطایی به واحدهای تجاری مربوط می‌گردد. البته صاحبان سهام ‌در مورد ادامه کار، تشویق یا عزل مدیریت و همچنین تصویب یا رد پیشنهادهای ارائه شده در زمینه ایجاد تغییرات عمده در خط ‌مشی واحد تجاری نیز تصمیماتی اتخاذ می‌نمایند. هدف‌های افشای اطلاعات برای کارکنان، مشتریان و سایرین به طور مشخص تدوین نشده است. اما فرض بر این است که اطلاعات مفید برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان، برای سایرین نیز مفید است (هندریکسن^[۸] ٬ ۱۹۹۳ ٬ صص ۸۵۲-۸۵۱)^.

استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی و نیازهای اطلاعات آن ها ‌بر اساس استانداردهای حسابداری ایران (کمیته فنی سازمان حسابرسی، ۱۳۸۴، صص ۴۴۷-۴۴۶) به شرح زیر است: