– دیدگاه لیبرال

این دیدگاه در پی روشن سازی ابعاد مورد سؤال قرار نگرفته و شامل حیات مدرسه همچون قواعد و مقررات انضباطی مدرسه، سازمان یادگیری (مانند گروه بندی دانش آموزان ‌بر اساس توانایی شان و تشکیل ‌گروه‌های واحد) و تعامل بین دانش آموزان و معلمان می‌باشد. به زعم این دیدگاه، تجارب مدرسه و اثرات پنهان آن را جامعه ایجاد نکرده و و توسط معلمان و دانش آموزان بدون اختیار دریافت نمی شود، بلکه این تجارب به وسیله معلمان و دانش آموزان و از طریق تعامل های درون کلاس ایجاد و بازتولید می شود. نقطه تأکید این دیدگاه “جزء نگری” در مقابل “کل نگری” دیدگاه کارکردگرایان می‌باشد. تمرکز دیدگاه لیبرال بر ساختارهای درونی و فرایندهای نظام های آموزشی است (علیخانی، ۱۳۸۳).

۲-۲-۴) برنامه درسی پنهان درآموزش عالی

با این که پژوهش در حیطه برنامه درسی پنهان بر یادگیری در مدارس متمرکز است ولی این مفهوم در آموزش عالی نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. در ورای برنامه ها و اعمال رسمی دانشگاه ها یک سری کارکردهای غیررسمی نیز وجود دارند که تمام عملکردهای دانشگاه ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای موفق بودن در دانشگاه ها نه تنها باید استعداد تحصیلی داشت بلکه باید هنجارها و قوانین پنهان دانشگاه را نیز رعایت کرد.

برنامه درسی پنهان در آموزش عالی در نظرگاه ها و ارزش های آموزش دهندگان، انتظارات دانشجویان، ساختارهای اجتماعی وقوانین غیررسمی سازمان های مرتبط با آموزش عالی و سیستم آموزشی که دانشجویان در آن تحصیل می‌کنند، نمود پیدا می‌کند. یک دانشجو برای این که فردی موفق در سیستم آموزش عالی باشد باید علاوه بر اینکه توانایی‌های ذهنی داشته باشد، باید توانایی سازگاری و شناخت با برنامه درسی پنهان و ابعاد آن را نیز دارا باشد ( سرداری، ۱۳۸۹).

مارگولیس^[۲۰] و دیگران به اهمیت توجه به برنامه درسی پنهان در نظام آموزش عالی تأکید ورزیده و ضمن انتقاد از نظریه پردازان انتقادی که توجهشان به برنامه درسی پنهان را معطوف به تعلیم و تربیت ابتدایی و متوسطه نموده اند، عرصه آموزش عالی را صحنه اصلی برای مهارت آموزی، اجتماعی شدن و تغییرات اجتماعی دانسته اند که در آموزش عالی باید صورت پذیرد ( به نقل از محبی، موسی پور، کیامنش و حاجی حسین نژاد،۱۳۹۰).

استادان به هنگام تدریس به عومل آشکار در تدریس توجه می‌کنند و از عوامل پنهان غافل می مانند، لازم است عومل اساسی مؤثر در شکل گیری برنامه درسی پنهان شناسایی و آشکار شوند و تا حدودی در طراحی و اجرا تحت کنترل درآیند. یکی از عواملی که در کم کردن فاصله بین برنامه درسی رسمی و پنهان تأثیر دارد، مشارکت دانشجویان در جریان آموزش است. در صورت مشارکت آنان در طراحی و اجرای تدریس، فعالیت‌های یادگیری را با اهمیت تلقی خواهند کرد و با علاقه و آگاهی برای یادگیری و نایل شدن به هدف های آموزشی فعالیت خواهند نمود. عامل دیگر آگاهی برنامه ریزان استادان از عوامل غیرآشکاری که در آموزش مؤثر است: برای مثال وقتی معلم بداند که نوع برخورد او در ارزشیابی از آموخته های دانشجویان و آثار ارزشیابی مؤثر است سعی می‌کند رفتار خود را به منظور تقویت ارزش ها و گرایش های مطلوب تنظیم نماید. یا وقتی که متوجه شد طرز تلقی های او درباره رابطه استاد و دانشجو در کلاس درس و نقش یادگیری دانشجو( منفعل بودن، فعال بودن) در شکل گیری طرزتلقی دانشجویان اثر دارد سعی می‌کند روابط آموزشی داخل کلاس درس را به صورت مفید و اثربخش سازمان دهد. ‌بنابرین‏ استادان باید عوامل مؤثر در برنامه درسی پنهان را شناسایی کنند و با در نظر گرفتن آن ها در طراحی و اجرای آموزشی منطقی تر عمل نمایند (محمدی مهر، ۱۳۹۱).

۲-۲-۵) برنامه درسی آموزش عمومی

همانند هر عنصر دیگری، نقش مؤثر برنامه های درسی آموزش عالی، در تحقق اهداف و رسالتهای آموزش عالی منوط به بازبینی به موقع و مناسب آن هاست. برنامه درسی عمومی دوره های کارشناسی و کاردانی رشته‌های متفاوت آموزش عالی ایران، با عنوان «فرهنگ، معارف و عقاید اسلامی و آگاهی های عمومی»، پس از انقلاب اسلامی طبق مصوبۀ مورخ ۱۳/۶/۱۳۶۱ «ستاد انقلاب فرهنگی» به دانشگاه ها برای اجرا ابلاغ شد. طبق برنامه، گذراندن این دروس برای تمامی دانشجویان دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر مؤسسات مجاز در تمامی رشته‌های آموزش عالی در دوره های کاردانی و کارشناسی اجباری است (عارفی و همکاران، ۱۳۸۸).

به هر حال، به رغم نظرات مخالف نسبت به قرار دادن حیطه عمومی در برنامه درسی آموزش عالی، می توان آن را با توجه به نقش مهمی که در جامعیت بخشیدن به فرایند آموزش و پرورش در همه رشته‌های تخصصی اعم از علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی و پزشکی ایفا می‌کند، از حیطه ها و بخش های مهم برنامه درسی آموزش عالی تلقی کرد و از آن در جهت تحقق اهداف آموزش عالی بهره گرفت (عارفی، ۱۳۸۴).

مهندس ادیبی (۱۳۸۹) با اشاره به دروس عمومی در رشته‌های تحصیلی، عنوان می‌کند: به نظر می‌رسد که دروس عمومی جایگاه مهمی در میان رشته‌های تحصیلی دارد اما متاسفانه کارایی خود را در رشته‌های دانشگاهی به دست نیاورده است. وی ادامه می‌دهد: ضعف در چگونگی ارائه دروس عمومی و نیز ضعف دانشجویان در فراگیری آن ها باعث شده است که دروس عمومی چندان در دانشگاه ها جدی گرفته نشود که باید نگرش دانشجویان را ‌به این دروس و جایگاه آن را در دانشگاه و نیز در جامعه تغییر داد. وی اضافه می‌کند: دروس عمومی زمانی جایگاهش را در میان رشته‌های دانشگاهی پیدا می‌کند که دانشجویان بدانند که چرا باید این دروس را بگذرانند که در این صورت احساس نیاز در آن ها به وجود می‌آید (دلویی، ۱۳۸۹).

۲-۲-۶) تربیت بدنی

تربیت بدنی فرآیندی آموزشی است که در آن از فعالیت جسمانی به عنوان راهی برای کمک به افراد به منظور کسب مهارت، آمادگی، دانش و نگرش مثبت در راستای رشد مطلوب، کسب سلامت عمومی و به حداکثر رساندن فرصت‌ها برای اجرای فعالیت‌های بدنی استفاده می شود. برخی دیگر در تعریف تربیت بدنی، اهداف تربیت بدنی را در راستای اهداف عمومی سیستم‌های آموزشی و تربیتی می دانند و آن را به عنوان بخشی از نظام تعلیم و تربیت جامعه معرفی می‌کنند. تربیت بدنی و ورزش در فعالیت‌های آموزشی خود، اهداف خاصی را دنبال می‌کنند که هر کدام از آن ها در حیطه های متفاوت و در عین حال مرتبط به هم، با توجه به نیازهای افراد، به دنبال افزایش سطح آگاهی و درک فراگیران اعم از دانش آموز و دانشجو نسبت به ورزش و فعالیت‌های حرکتی است ( محمدیان، مظفری و نوبخت، ۱۳۹۱).

توجه به فعالیت‌های ورزشی در دوران تحصیلی دانشگاه فرصت مناسبی است تا دانشجویان به اهمیت فعالیت بدنی پی ببرند. اگر محیط‌های خانوادگی و تحصیلی در دبستان و دبیرستان، به هر دلیلی اهمیت فعالیت‌های بدنی را برای دانشجویان تبیین نکرده اند، دوران تحصیل دانشگاهی فرصت با ارزشی خواهد بود که با پرداختن به ورزش، علاوه بر افزایش آمادگی جسمانی و ارتقای سطح تندرستی و سلامتی از منافع روانی و اجتماعی آن نیز برخوردار شو ند ( همان).

۲-۲-۷) اهداف تربیت بدنی

مورو^[۲۱] و همکاران (۱۹۹۵) اهداف مهم این دروس را در ۳ زمینه خلاصه می‌کنند: