علائم و نشانه های افسردگی :

افسردگی ممکن است به صورت های زیر زندگی آدمی را تحت تأثیر قرار دهد:

۱) تغییرات در احساسات و ادراکات:

– گریه های مکرر یا فقدان پاسخ دهی عاطفی

– ناتوانی از لذت بردن از هر چیزی

– احساس نا امیدی یا بی ارزشی

– احساس افراطی گناه یا خود سرزنشی

– فقدان صمیمیت نسبت به خانواده و دوستان

– بدبینی نسبت به آینده

– احساس درماندگی

– افکار خودکشی

– غمگینی، اضطراب، خشم و دیگر عواطف ناخوشایند

۲) تغییرات در رفتار و نگرش:

– فقدان علاقه به فعالیت های قبلی و کناره گیری از دیگران

– غفلت از مسئولیت ها و توجه نکردن به ظاهر شخصی

– تحریک پذیری و به آسانی دستخوش خشم شدن

– فقدان انگیزه به منظور پیگیری اهداف

– نارضایتی کلی از زندگی

– کاهش توان حافظه، ناتوانی در تمرکز

– کاهش توانایی رویارویی با مسائل روزمره

۳) تغییرات جسمانی و شکایات بدنی:

– خستگی مزمن و فقدان انرژی

– فقدان کامل اشتها یا خوردن اجباری

– بی خوابی، بیداری زود هنگام صبحگاهی یا خواب بیش از حد

– سردردها ، پشت دردها و سایر شکایات مشابه بدون دلیل

– مشکلات گوارشی شامل درد معده، تهوع، اشکال در هضم و تغییر در کارکردهای روده ای مثل یبوست

– چرخه های نامنظم قاعدگی

– کاهش یا افزایش غیر متعارف وزن

– فقدان یا کاهش تدریجی میل جنسی

توجه ‌به این نکته ضروری است که با توجه به علائم و انواع افسردگی گفته شده، وجود برخی از علائم در افراد، دلیل بر بیماری و اختلال نیست، بلکه هدف صرفا شناسایی انواع افسردگی می‌باشد و تشخیص بایستی صرفا توسط افراد متخصص صورت گیرد.

نشانه های افسردگی :

افسردگی می‌تواند نشانه های عاطفی و شناختی و جسمانی و رفتاری را دربر داشته باشد(سلیگمن و همکاران۲۰۰۱).که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

۱-نشانه های عاطفی یاهیجانی

-غمگینی

-احساس گناه

-نوسانات خلقی

-ناامیدی

-اضطراب

-خشم

-درماندگی

۲-نشانه های جسمانی

-خواب بیش از حد زیاد یا بیش از حد کم

-خوردن افراطی یا فقدان اشتها

-یبوست

-کاهش یا افزایش وزن

-چرخه های نامنظم قاعدگی

-فقدان تدریجی میل جنسی

۳-نشانه های رفتاری

-گریه های بدون دلیل واضح

-کناره گیری از سایر مردم و موقعیتهای جدید

-به آسانی دستخوش خشم شدن

-فقدان انگیزه جهت پیگیری اهداف

-عدم علاقه به آرایش ظاهر شخصی

-مصرف مجدد داروهای(مخدر)یا الکل

۴-نشانه های شناختی

-احساس بازنده بودن

-انتقاد مکرر از خود

-یاس

-احساس درماندگی و ناامیدی

-سرزنش خود بخاطراتفاقات ناخوشایند

-بدبینی نسبت به آینده

-افکار و ادراکات خود تخریب گرانه

سن شیوع افسردگی :

افسردگی سن خاصی ندارد، از کودک خردسال ممکن است افسرده شود تا جوان و سالمند : اما افسردگی میان زنان شایع تر از مردان است و در سنین بالا شیوع بیشتری دارد.

چه عواملی باعث افسردگی فرد می‌شوند ؟

در سبب شناسی بیماری‌های روانی باید عوامل مختلفی را درنظر گرفت. هم عوامل بیولوژیک و هم عوامل اجتماعی. تمام مسائل پیرامون فرد را دربرمی گیرد. عواملی وجود دارد که در چند سال چندین هزار نفر جان خود را در تصادف جاده ها از دست می‌دهند، درنظر بگیرید این افراد فوت شده چه تعدادی را داغذار می‌کنند و چه تعدادی افسرده می‌شوند. یکی از عوامل ایجاد افسردگی، استرس های محیطی است.

از نظر کلی، نابسامانی های اجتماعی و نداشتن تأمین اجتماعی یکی از مسائلی است که در بهداشت روان جامعه تأثیر گذار است.

تفاوت های جنسیتی در افسردگی

به نظر می‌رسد که زنان دو برابر مردان در معرض خطر افسردگی باشند.کثرت افسردگی در زنان آشکارا تأیید شده است.اما چرایی این مشاهدات به طور کامل روشن نیست.برای توجیه این تفاوت جنسیتی در افسردگی چندین فرضیه ارائه شده است.اول اینکه ممکن است در جامعه ما زنان بیشتر باشند.وقتی زنان با ضایعه روبرو می‌شوند برای عدم تحریک و گریه بیشتر تقویت می شونددر حالی که مردان برای خشم و بی تفاوتی بیشتر تقویت می‌شوند.

دوم اینکه فرضیه های زیستی عنوان می‌کنند فعالیت آنزیم شیمیایی و استعداد ژنتیکی و دوره ماهیانه پیش از قاعدگی بر آسیب پذیری زنان تاثیر دارند.همچنین امکان دارد ناقلان ژن افسردگی افسرده شوند در حالی که ناقلان مردانه این ژن الکلی شوند.

فرضیه سوم از نظر درماندگی آموخته شده ناشی می شود.اگر افسردگی به درماندگی مربوط یاشد پس چنانچه زنان یاد بگیرند که درمانده تر از مردان باشند افسردگی در زنان فراوان تر از مردان آشکار خواهد شد.چهارم اینکه زنان بیشتر از مردان حالت گرا هستند و به همین خاطر برای نگران شدن درباره رویدادهای ناگوار زندگی و توضیح دادن آن ها آمادگی دارند که مهمترین آن ها افسردگی است.در حالی که مردان بیشتر به عمل و کمتر به فکر گرایش دارند.

پنجمین تبیینیافته‌هایی است که نشان می‌دهند که افسردگی بیشتر زنان از مردان به تغییرات خلق پیش از قاعدگی مربوط می شود.فرضیه ششم و جالبترین آن ها به تصویر ذهنی از بدن و تعقیب لاغری از طریق رژیم غذایی مربوط می شود به طوری که علت ریشه ای افسردگی ناکامی و درماندگی است و رژیم غذایی می‌تواند یک چرخه ناکامی و درماندگی را تشکیل دهد.در سراسر جهان ایده ال لاغری و رژیم غذایی نه تنها موجب اختلال‌های غذایی بلکه باعث می‌شوند که زنان افسرده تر از مردان باشند(نولن-هوکسما و مارو ۱۹۹۱).

افسردگی در سالمندان

افسردگی یک اختلال سلامت روانی است که باید در سالمندان به طور جدی مورد نظر قرار گیرد. ‌بر اساس آمارهای مؤسسه‌ ملّی سلامت روان (NIMH) آمریکا، دو میلیون نفر از ۳۵ میلیون آمریکایی بالای ۶۵ سال به نوعی دچار این بیماری هستند.

افسردگی معمولاً نادیده گرفته شده و یا طبیعی و گریز ناپذیر در نظر گرفته می شود و به همین دلیل تشخیص داده نمی شود و درمان نمی گردد. این امر به ویژه در شرایطی که بیماری دیگری وجود داشته باشد یا رویداد ناگواری اتفاق افتاده باشد (مثل مرگ عزیزان)، که غالباً ‌در مورد سالمندان وجود دارد، صادق است. امّا نکته ای که باید توجه داشت این است که افسردگی به هیچوجه بخشی عادی و طبیعی از فرایند پیرشدن نیست.

بسیاری از سالمندان ممکن است در معرض خطرات دیگر ناشی از افسردگی قرار داشته باشند. برای مثال، افسردگی در سالمندان به مراتب بیشتر از جوانان احتمال دارد که به خودکشی بیانجامد. بنابر آمارهای NIMH ، در حالی که تنها ۱۳ درصد از جمعیت آمریکا از افراد بالاتر از ۶۵ سال تشکیل می‌دهند امّا ۱۸ درصد خودکشی های منجر به مرگ در بین این گروه روی می‌دهد.

۲- می شود، ‌بنابرین‏ علی الظاهر، موضوع این جرم می تواند هر دو دسته اموال مادی و اموال غیرمادی را شامل شود. در این قانون، به صراحت مال، به عنوان موضوع جرم است. منظور از مال چیزی است که به علت منافع واقعی یا اعتباری آن مورد رغبت واقع شده و در مقابل آن نقدینه و یا چیز دیگری می پردازند.

البته مال به علت شرایط خاص خود از نظر عقلاء دارای ارزش و اعتبار شده است، اعم از آن که به کسی اضافه داشته باشد یا نداشته باشد، ‌بنابرین‏ دو شرط اساسی برای اطلاق مال به شیء لازم است: ۱) مقید باشد و نیازی، اعم از مادی یا معنوی را برآورده کند و دارای نفع عقلایی باشد، ۲) قابل اختصاص یافتن به شخص، اعم از حقیقی یا حقوقی، گروه یا جامعه باشد. خواه مال، عین باشد یا حق یا منفعت باشد.

همان طوری که بیان شد، موضوع جرم معرفی مال غیر به عوض مال خود، مطلق مال اعم از منقول و غیرمنقول می باشد و این امر با توجه به اطلاق لفظ مال در این قانون است، ‌بنابرین‏ حقوق مالی، از قبیل حق سرقفلی و حق تألیف نیز می تواند موضوع این جرم باشد.

شیء اعم از مال است و هر چیزی که در عالم به وجود آید شیء است و هر شیئ که متصف به دو صفت فوق که برای مال ذکر شده باشد، مال محسوب می شود. ‌بنابرین‏ رابطه بین شی و مال، عموم و خصوص مطلق است، از این جهت که هر مالی شئ است ولی هر شیئ مال نمی باشد.

مال با ملک نیز متفاوت است، بدین ترتیب که ملک احاطه تسلطی است که کسی بر چیزی دارد، اعم از آن که بالفعل باشد، دارای ارزش باشد یا نباشد، آری لازم است بالقوه دارای ارزش باشد، ‌بنابرین‏ نسبت میان مال و ملک، عموم خصوص من وجه است.

ماده اجتماع مانند خانه، اتومبیل، که هم ارزش دارد و هم ملک هستند، اما ماده افتراق آن ها مانند معدن طلا و نقره قبل از حیازت، مال است، اما ملک نیست، ماده افتراق از جانب مال مانند دانه ای از گندم، هسته ای از خرما یا پوسته ای از گروه که ملک صاحبان آن هستند ولی مال نمی باشد و ارزشی ندارد.

اموالی مانند موادمخدر، مشروبات الکلی و به طور کلی اشیایی که به حکم قانون معامله آن ها منع شده است. مشمول قوانین خاص خود می باشد و از شمول این بزه خروج موضوعی دارد.

ب) تعلق مال به غیر

دومین شرط لازم برای تحقق این جرم آن است که مال متعلق به غیر باشد، تعلق مال به غیر دارای دو جزء است:

۱- عدم تعلق مال به شخص معرفی کنند:

مطابق این جزء معرفی و انتقال عین مرهونه یا مستأجره به دیگری ولو اینکه دیگری در آن حقی داشته باشد معرفی مال غیر محسوب نمی شود.

همچنین در قراردادهای پیش فروش تا زمانی که موضوع قرارداد کاملاً آماده تحویل به مشتری نشده، مال غیرمحسوب نمی شود مگر اینکه در خصوص لحظه انتقال مالکیت موضوع قرارداد، بین طرفین برخلاف این امر توافقی صورت بگیرد که در این صورت باید مطابق قرارداد عمل کند.

۲- در مالکیت دیگری بودن

منظور از دیگری، اعم از شخص حقیقی یا حقوقی و شخص حقوقی هم اعم از شخص حقوق عمومی و خصوصی است، لذا اراضی که متعلق به حکومت است نیز می تواند مصداق این بزه باشد.

‌بنابرین‏ مال باید متعلق به غیر باشد، اما شناسایی مالک و معین بودن هویت وی شرط تحقق جرم نمی باشد. لذا رأی شماره ۲۱۹/۱۰۳۷۰- ۳/۲/۱۳۱۷ که مقرر می دارد: «فروش مال غیر وقتی بزه محسوب می شود که فروشنده صاحب مال را شخصاً می شناسد». ‌بنابرین‏ اگر مال دزدی به دست کسی افتد و با علم به مسروقه بودن آن بدون اینکه صاحب مال را بشناسد آن را مال خود معرفی کند، این عمل بزه معرفی مال غیر محسوب نمی شود، زیرا کلمه «غیر» مذکور در این قانون، ظاهر در شخص معین دارد.

این نظر قابل انتقاد می باشد، زیرا همین که مال متعلق به غیر باشد برای تحقق جرم کافی است و مشخص بودن هویت مالک آن وصفی اضافه است که وجود آن در جرم مذکور نیاز به دلیل دارد و همچنین دلیلی وجود ندارد و اصل بر عدم شرط بودن آن است و اگر چنین شرطی برای تحقق جرم لازم باشد، بسیاری از مرتکبین بدون دلیل از تعقیب و مجازات معاف می شوند.^[۶۵]

در اینجا بیان تعدادی از فروض ذیل ضروری است:

۱- با عنایت به اینکه مشترکات عمومی، همان گونه که از نام آن مشخص است، اموالی است که متعلق به عموم جامعه است، ‌بنابرین‏ هیچ یک از افراد جامعه نمی توانند در اینگونه اموال تصرفی نمایند که دیگران از استفاده آن محروم شوند به همین خاطر (مواد ۲۴ و ۲۵ قانون مدنی) تملک این اموال به وسیله اشخاص را منع نموده، شمول این لفظ بر فرد یا گروه، محدودی به نظر می رسد که مشترکات عمومی را بتوان از مصادیق این جرم دانست.

۲ می شود و فرض تعلق این بزه منتفی است. در نتیجه امکان تحقق جرم معرفی مال غیر به عوض مال خود نوعاً وجود ندارد.

البته باید اذعان داشت که با توجه به مواد ۶ و ۸ قانون زمین شهری ۷/۷/۱۳۶۶ که کلیه زمین هایی که مالک خاص ندارند را متعلق به دولت می دانند. به نظر می رسد که مسأله مباحات در حال حاضر منتفی شده باشد.

۳- علاوه بر این اموال مجهول المالک که اموالی هستند که مالک دارند ولی مالک آن ها شناخته نشده است. درخصوص اشیای ترک شده یا مجهول المالک، اگر دلایلی ‌بر اثبات متروکه بودن آن ها و یا اعراض مالک از آن ها وجود داشته باشد، از موضوع این جرم خارج هستند. اما حکم اشیای مجهول المالک و گم شده ای که اعراض از آن ها مسلم نیست، یا عدم اعراض از آن ها محقق است، از اشیای مباح و متروکه جداست.^[۶۶]

در رابطه با این اموال باید گفت که به علت شک در اعراض مالک، ظاهراًً نمی توان حکم به محکومیت فرد صادر نمود. اموالی که صاحبان آن ها شناسایی نشده اما عدم اعراض آن ها از مال محقق است، نظیر حالتی که مثلاً در اثر وقوع جنگ که شهری مورد حمله دشمن قرار گرفته است، مردم شهر را ترک کرده و اثاثیه خود را رها نموده اند، در پاسخ ‌به این پرسش که آیا معرفی این اموال به عوض مال خود جرم است یا خیر؟ باید گفت: اگر چه استدلال نظم عمومی نیز در این جرم با قوت بسیار مطرح است. حتی نسبت به سایر جرایم علیه اموال، از قوت بیشتری هم برخوردار است، ‌به این دلیل که در این جرم علاوه بر این که همانند سایر جرایم علیه اموال بحث از من غیر حق اموال افراد است، صرف وجود همین مسأله را ناقض نظم عمومی می دانیم. علاوه بر آن، چون این عمل در جرم مذکور در قالب انجام معاملات متقلبانه انجام می گیرد و انجام چنین معاملاتی به خودی خود نظم اقتصادی جامعه را بر هم می زند؛ ‌بنابرین‏ در جرم معرفی مال غیر استدلال جرم انگاری به خاطرحمایت از نظم عمومی موجه تر به نظر می رسد.

با این حال چون در هر صورت این جرم از جمله جرایم علیه اموال است، اصولاً در این جرایم تصور تحقق جرم، بدون احراز و یقین ازنارضایتی متضرر از وقوع جرم متصور نیست، البته در صورت تضرر صاحب مال و شخص مجرم با هم، عدم رضایت یکی از این دو نسبت به ضرر وارده را باید کافی شمرد، در تنیجه به محض احراز و علم بر آن باید جرم را واقع شده به حساب آورد.

۴- لقطه : از نظر قانونی مال پیدا شده یا لقطه، مالی را گویند که دارای شرایط ذیل باشد:

– قبلاً مالک داشته باشد.

پذیرش فناوری اطلاعات

امروزه تاثیر فناوری اطلاعات بر فضای کسب و کار کنونی غیر قابل انکار است. انسان هزاره سوم در تلاش است با شتاب دادن به روند توسعه و کاربری فناوری اطلاعات در بخش­های مختلف نظام اجتماعی از الگوی سنتی فاصله گرفته و الگوی جدید متناسب با الزامات عصر اطلاعات ایجاد کند.. (Joseph, M.,& Stone, G., 2003) فناوری ­های اطلاعات و ارتباطات به عنوان فناوری غالب در هزاره جدید معرفی ‌شده‌اند. این فناوری­ها با سرعت بخشیدن به فرایند مبادله اطلاعات و کاهش هزینه­ های داد و ستد، به ابزاری برای افزایش بهره ­وری ‌و کارایی و رشد در تمامی حیطه­های فعالیت بشری تبدیل ‌شده‌اند. مزایای بالقوه این فناوری­ها زمانی قبل حصول است که بین تمام بخش­های جامعه توسعه و گسترش یابند. (رضایی, ۱۳۸۸)

در این حوزه درک عواملی که موجب پذیرش یک فناوری می‌شوند و ایجاد شرایطی که تحت آن، فناوری ­های اطلاعاتی مورد نظر پذیرفته شود از پژوهش‌های مهم در زمینه فناوری اطلاعات است. به عبارتی این مسأله که چرا افراد، یک فناوری اطلاعاتی را می‌پذیرند و از آن استفاده می‌کنند و یا برعکس، آن را نمیپذیرند و از آن استفاده نمیکنند از مهمترین مباحث سیستم‌های اطلاعاتی است. (یعقوبی & شاکری, ۱۳۸۷) پذیرش فناوری ­های اطلاعات و ارتباطات با بخشی از دانش رفتار مصرف ­کننده که به ارزیابی پذیرش و به­ کارگیری یا عدم پذیرش این فناوری­ها در سطوح فردی و سازمانی می ­پردازد حوزه­ تحقیقاتی جدیدی را گشوده است که امکان تبیین بهتری را برای رفتار مصرف­ کنندگان سیستم­های اطلاعاتی فراهم ‌می‌آورد. از این رو با بهره­ گیری و توسعه مدل های رفتار مصرف ­کننده می توان برای استقرار مطلوب­تر سیستم­های اطلاعاتی راهکارهای عملی­تری ارائه داد.از این رو نخست پیشینه­ای از شکل­ گیری و توسعه مهمترین مدل­های رفتار مصرف ­کننده در حوزه­ فناوری اطلاعات ارائه شده و سپس پیشینه­ای از به­ کارگیری این مدل­ها در حوزه­ تخصصی خدمات نوین بانکی بررسی گردیده و شاخص­ های اصلی و مدل مفهومی پژوهش ارائه می­ شود.

تئوری­ها و مدل­های رفتار مصرف ­کننده در حوزه­ فناوری اطلاعات

از زمان ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی،محققان از دیدگاه های مختلف به بررسی آثار و تبعات استفاده از این فناوری ها پرداخته‌اند. با افزایش سرمایه گذاری ها در حوزه ی گسترش این فناوری ها مطالعه مرتبط با پذیرش این فناوری ها اهمیت بیشتری یافته است. پذیرش، پدیده ای چند بعدی است و مجموعه ای وسیع از متغییرهای کلیدی مانند ادراکات، عقاید، نگرش ها و ویژگی های افراد و همچنین میزان درگیری آن ها با فناوری اطلاعات را شامل می شود. پذیرش کاربران به عنوان “علاقه مشهود در بین گروه برای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، به منظور انجام وظایفی که این فناوری ها برای پشتیبانی از آن ها طراحی شده اند” تعریف می شود.

بیش از سه دهه تحقیقات در حوزه­ به­ کارگیری فناوری اطلاعات و ارائه­ خدمات مالی انجام شده است. بیشتر تحقیقات در حوزه­ درک مشتری از فناوری ­های جدید و ارائه­ مدل­هایی در این زمینه انجام شده است . خاستگاه اکثر آن ها سیستم­های اطلاعاتی و رویکردهای روان­شناسی و جامعه ­شناسی بوده است . این مدل­ها به شناخت ما از عوامل مؤثر در پذیرش فناوری از سوی کاربران و روابط بین آن ها کمک می­ کند. (رضایی, ۱۳۸۸)

تئوری رفتار منطقی

این تئوری توسط فیش­باین وآجزن در سال ۱۹۷۵درکتاب “باور،نگرش،قصدورفتار: مقدمه­ای برتئوری وپژوهش”مطرح شده ‌و مبتنی براین فرض است که افرادبه طورمنطقی عمل می‌کنند. آن ها کلیه اطلاعات دردسترس درباره رفتارهدف راجمع­آوری وبه ‌طور منظم ارزیابی می‌کنند، همچنین اثرونتیجه اعمال را درنظرمیگیرند، سپس ‌بر اساس استدلال خودتصمیم میگیرندکه عملی را انجام دهندیا انجام ندهند. (Pikkarainen, Pikkarainen, & Karjaluoto, 2004, ص. ۲۲۶).شکل زیراین تئوری را نشان می‌دهد.

نظریه رفتار منطقی یا عمل مستدل روابط علی را که در جریان حرکت از اعتقادها، نگرش­ها و گرایش­ها به رفتار وجود دارد مشخص می‌کند. (رضایی, ۱۳۸۸)

شکل۲تئوری رفتار منطقی (Vallerand ,R.J.,Pelletier,L.G.,Deshaies,P.,Cuerrier,J.P.,&Mongeau,C, 1992

طرز نگرش نسبت به رفتار

هنجارهای ذهنی

تمایل رفتاری یا قصد

رفتار واقعی

باورها یا عقاید نگرشی

باورها یا عقاید هنجاری

باورها یا عقاید نگرشی

باورها یا عقاید هنجاری

تئوری رفتار برنامه­ ریزی شده

تئوری رفتار برنامه­ ریزی شده ^[۲۲] مدل بسط یافته تئوری رفتار منطقی است که بیان می­ کند رفتار نتیجه­ مستقیم نیت رفتاری است. این تئوری بیان می­ کند که قصد فرد تحت تاثیر درک او از چگونگی و سختی انجام رفتار است. این تئوری بر تعیین کننده­ های ادراکی رفتاری تمرکز دارد.

شکل ۳ تئوری رفتار برنامه­ ریزی شده (Venkatesh, V., Morris, M. G., Davis, G. B., & Davis, F. D., 2003)

باورها یا عقاید نگرشی

باورها یا عقاید هنجاری

باورهای کنترلی

رفتار واقعی

تمایل رفتاری یا قصد

طرز نگرش نسبت به رفتار

هنجارهای ذهنی

ادراک از کنترل رفتاری

باورها یا عقاید نگرشی

باورها یا عقاید هنجاری

باورهای کنترلی

رفتار واقعی

تمایل رفتاری یا قصد

طرز نگرش نسبت به رفتار

هنجارهای ذهنی

ادراک از کنترل رفتاری

نظریه رفتار­برنامه ریزی شده یک الگوی عمومی است که در بسیاری از زمینه­ ها ازجمله پذیرش

فناوری اطلاعات به کار گرفته شده است. در این نظریه، از عوامل انگیزشی برای پیش‌بینی یک رفتار ویژه استفاده می­ شود و فرض بر آن است که تمایل، انعکاسی از انگیزه­ شخصی برای یک رفتار مشخص است. ‌بر اساس نظریه یاد شده تمایل به رفتار حاصل سه عامل نگرش، هنجار ذهنی و برداشت ذهنی از کنترل رفتار است. در این نظریه فرض بر آن است که رفتار یک فرد از طریق تمایل وی به آن رفتار تحریک می­ شود و این تمایل را به ترتیب، نحوه نگرش به رفتار، هنجار ذهنی و توانایی فرد در محقق ساختن موفقیت آمیز رفتار تعیین می­ کند.

مهمترین مشخصه مدل برداشت ذهنی از کنترل رفتار، از ادراک فرد درباره وجود فرصت‌ها و منابع لازم برای آن رفتار حکایت دارد که آسانی یا سختی ادراک شده از آن را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر برداشت ذهنی از کنترل رفتار به معنی ادراک این موضوع است که منابع درونی و بیرونی در بروز یک رفتار محدودیت ایجاد می‌کند. با تقویت عامل کنترل رفتاری احتمال انجام رفتار افزایش می‌یابد.

‌بر اساس این نظریه تفاوت­های فردی در برداشت ذهنی از کنترل رفتار، به طور مستقیم بر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات تاثیر می­ گذارد. همچنین آموزش و تجربه تاثیر مستقیم بر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات دارند. (یعقوبی & شاکری, ۱۳۸۷)

مدل پذیرش فناوری

با رشد فناوری در دهه­ ۷۰ و افزایش شکست پذیرش سیستم­های سازمانی پیش ­بینی رفتار مصرف­ کنندگان و کاربران سیستم ­های اطلاعاتی اهمیت بیشتری یافت. از این رو مدل پذیرش فناوری که نخستین بار توسط دیویس مطرح شد مورد توجه بسیاری قرارگرفت. در شکل ۲-۳ نخستین مدل مفهومی ارائه شده توسط دیویس قابل مشاهده می‌باشد:

شکل ۴ مدل مفهومی ‌از پذیرش فناوری (Davis, 1985, p. 10)

توانمندی و ظرفیت سیستم

۵- چالش پذیری: شاید بتوان گفت یکی از مؤثرترین کارها برای تحریک خلاقیت، برقراری تناسب بین توانمندی و چالش کاری است. مدیران می‌توانند افراد را به مشاغلی انتصاب کنند که با هوشمندی ، دانش و مهارت‌های آن ها همخوانی داشته باشد.در نتیجه یکی از مرسوم ترین روش‌ها برای سرکوب خلاقیت ناهماهنگی افراد با مشاغلشان می‌باشد.بدین صورت که بین فرد و شغلش پیوندی مصنوعی برقرار می شود.

ب – عوامل محیطی (گروهی و سازمانی):

حتی خلاق ترین افراد در محیط نامناسب ممکن است موفق نباشند.(جین و تریاندیس) با بیش از دو دهه تحقیق در زمینه ارتباط بین محیط کار و خلاقیت که در آن ده‌ها سازمان و صدها فرد و گروه مورد پژوهش قرار گرفتند ‌به این نتیجه رسیدند که خلاقیت به شدت متأثر از محیط کسب و کار است.فیدلر(۱۹۸۵) بیان می‌دارد، تغییر افراد دشوار است و بهترآن است که به جای تلاش برای تغییر دادن افراد، موقعیت (محیط) آن ها را تغییر داد. همان طوری که کشاورز نمی تواند جوانه را از دانه بیرون بیاورد، اما می‌تواند شرایط مناسب را برای رشد دانه فراهم سازد.‌در مورد خلاقیت نیز همین وضع صادق است.

۱- عوامل گروهی: انسان ذاتاً موجودی اجتماعی است. تمایل افرادبه معاشرت با یکدیگرهدفی فی ذاته دارد.بر اساس یکی از نظریه های اساسی درباره خلاقیت ، یکی از مهم ترین کارکردهای گروه، سینرژی خلاق می‌باشد.چنانچه فعالیت‌های خلاق در گروه انجام شود به صورت متزاید در آمده و حالت سینرژیکی به خود می‌گیرد. زیرا اعضای گروه به واسطه تفاوت‌های فردی ، ایده ها و راه حلهای بیشتر و بهتری ارائه خواهند کرد.خلاقیت در سازمان عمدتاً اقدامی تیمی است، که ناشی از فرایند تعامل بین اعضای گروه می‌باشد.چرا که عمده خروجی های خلاق سازمان نظیر سفینه ها،مدارس،پارکها،کامپیوتر و … نتیجه خلاقیت جمعی و گروهی است. بر این اساس مهمترین متغیرهای گروهی مؤثر بر خلاقیت عبارتند از:«اندازه گروه»،«تنوع گروه»،«انسجام گروه»،«سیستم ارتباطات گروه ».

اندازه گروه :

اندازه گروه بر رفتار گروه اثر می‌گذارد.تحقیقات نشان می‌دهد که برای انجام دادن کارهای تخصصی،‌گروه‌های کوچکتر

(۵ تا ۷ نفر)اثر بخش تر از ‌گروه‌های بزرگتر عمل می‌کنند.آمابیل و دبونو طی یک تحقیقاتی نشان دادند که ‌گروه‌های بین (۵ تا ۹ نفر)و(۴ تا ۸ نفر)عضو،از میزان خلاقیت قابل توجهی بر خوردارند.

تنوع گروه:

در ادبیات خلاقیت در سازمان به تنوع گروه به عنوان پیش شرط لازم برای عملکرد خلاق نگاه شده است (آمابیل،۱۹۸۰) صاحب نظران معتقدند که تنوع گروه از طریق ایجاد دیدگاه های مختلف و بهبود حل خلاق مسئله ، افزایش دامنه دانش ، مهارت و دیدگاه های در دسترس گروه، ترکیب ایده ها و تحریک جستجو برای راه حلهای مختلف موجب افزایش سطح خلاقیت می شود.

انسجام گروه:

عبارت است از میزانی که افراد گروه جذب یکدیگر شده و یکدیگر را حمایت کرده و در ‌هدف‌های‌ گروه منسجم می‌شوند.خصوصیاتی نظیر احترام قائل شدن به ایده های همدیگر،وجود صداقت و راستی بین کارکنان و مدیریت، هم سطح بودن توان افراد،داشتن هدف و چشم انداز مشترک، فضای عاطفی گروه باعث انجام اعمال خلاقانه می شود.

سیستم ارتباطات گروه:

ارتباطات را می توان تسهیم اطلاعات و انتقال معنی بین افراد از فرستنده به گیرنده به طوری که برای هر دو طرف قابل درک باشد یا فرایند انتقال اطلاعات،احساسها،حافظه ها و افکار در میان افراد تعریف کرد. محققین دریافتند که نوع کانال ارتباطی و میزان آن ‌بر خلاقیت در سازمان تاثیر دارد. نظیر ارتباطات رو در رو، میان افراد، بین افراد وسایر ‌گروه‌های سازمان،بین افراد سطوح مختلف سازمان، بین افراد با افراد خارج از سازمان، ارتباطات باز و آزاد و همچنین دسترسی سریع و آسان به اطلاعات موجود در سازمان و منابع اطلاعات برون سازمانی.

۲- عوامل سازمانی: مطالعات و تحقیقات انجام شده در محیط سازمان‌ها بیانگر این است که خلاقیت متأثر از متغیر های سطح سازمان می‌باشد.بر این اساس جنبه‌های سازمانی که تاثیر برجسته ای روی خلاقیت دارند عبارتند از: سبک رهبری،ساختار سازمانی،سیستم پاداش،جو سازمانی و منابع.

سبک رهبری:

یکی از جنبه‌های سازمانی تاثیرگذار بر خلاقیت سبک رهبری است که می‌تواند خلاقیت را در یک زمینه سازمانی تحریک نماید. اگر سبک رهبری با انتظارات کارکنان تناسب نداشته باشد و افراد کار خود را فقط به دلیل مقامی که رهبر دارد، انجام دهند در این صورت می توان گفت رهبر موفق بوده ولی اثر بخش نیست. زیرا افراد تنها به دلیل کنترل پاداش و تنبیه رهبر، مطابق خواست او عمل می‌کنند.توافق قابل توجهی بین اندیشمندان وجود داردکه سبک رهبری مورد نیاز برای خلاقیت و نوآوری ،سبک مشارکتی است.

بدین معنی که افراد در زمینه تعیین اهداف بلند مدت و چشم انداز سازمان مشارکت داده شوند، با همفکری کارکنان مسائل را حل کنند، به کارکنان اجازه دهند که اعمال را به صورت آزادانه و نه مبتنی بر دستور و آمرانه بودن انجام دهند، ارائه پاداش ارزشمند برای کار خلاق ،تشویق به همکاری با دیگران در کار،افتخار کردن به موفقیت های کارکنان .

ساختار سازمانی:

ساختار سازمانی یکی از ابعاد سازمان است که آن را نحوه تقسیم کارها و فعالیت‌ها وهماهنگی، ترکیب این کارها و فعالیت‌ها می دانند.(رابینز۱۹۹۶) همچنین ساختار سازمانی را به ‌عنوان الگوی وضع شده ای از روابط بین ‌عناصر و اجزاء یک سازمان می دانند. تارو در این زمینه بیان می‌کند،زمانی که تمام امور به دقت سازمان داده شود، هیچ درزی در سازمان نیست که علفی هرز در آن بروید، ولی معنای دیگر ساختار یافتگی زیاد آن است که هیچ درزی در سازمان نیست که گلی در آن بروید و بشکفد. صاحب نظران انواعی برای ساختار قائلند که می توان آن ها را در قالب سه دسته کلی تقسیم کرد.«ساختارهای مکانیکی و ارگانیکی»،«ساختارهای سنتی و ترکیبی»،«ساختارهای مینتزبرگ»

ساختارهای مکانیکی و ارگانیکی:

ویژگی‌های ساختارهای مکانیکی عبارتند از: شرح وظایف دقیق و مشخص،ارتباطات عمودی و رسمی ،رسمیت زیاد،هرم سازمانی بلند،سیستم تصمیم گیری متمرکز،اما سازمان‌های ارگانیکی دارای شرح وظایف منعطف،رسمیت کم،ارتباطات همه جانبه و غیر رسمی،هرم سازمانی تخت و سیستم تصمیم گیری غیر متمرکز.

ساختارهای سنتی و ترکیبی:

از هنگامی که مدیران و متخصصین سعی در جبران کمبود های روش های اندازه گیری عملکرد شرکت ها نمودند، برخی تلاش خود را برروی مناسب تر کردن معیار های مالی متمرکز نمودند و دیگران اعلام داشتند که معیارهای مالی را باید فراموش کرد چرا که بهینه سازی معیار های عملیاتی مانند زمان گردش کار و کاهش درصد کالاهای معیوب خود به خود باعث می شود که نتایج مالی مناسب تری به دنبال بیایند. اما باید گفت که مدیران نباید بین معیارهای مالی و عملیاتی یکی را انتخاب نمایند زیرا هیچ یک از این معیارهابه تنهایی نمی تواند از جامعیت کافی برخوردار باشند (حسینی, سیدمحمود, ۱۳۸۴)

یکی از روش ارزیابی مؤسسه‌، رویکرد کارت امتیازی متوازن است. توجه به جنبه‌های مختلف سازمان همچون مشتری ، یادگیری سازمان، فرآیندهای داخلی و بخصوص مالی این رویکرد را نسبت به دیگر رویکرد ها دارای مزیت نموده است. از طرفی شرکت ها نیز به دنبال حداکثر کردن ثروت سهام‌داران و روش‌هایی برای دستیابی به اهداف خود هستند. حال اینکه اجرای این رویکرد می‌تواند سازمان را ‌به این هدف برساند یا نه مسئله ای است که در این تحقیق به آن خواهیم پرداخت.

۱-۲ بیان مسئله :

یکی از دغدغه های حوزه صنعت و محیط کسب و کار افزایش بازده و حداکثر کردن منافع ذی نفعان است. امروزه در دنیا سیستم های تولیدی همچون کارت امتیازی متوازن، شش سیگما، مدیریت زنجیره تامین ، مدیریت ارتباط با مشتری ، تولید به هنگام^[۱]و … به کمک صنعت آمده تا بتوانند بالاترین بهره وری را داشته باشند و بتوانند در دنیای رقابتی کنونی با وجود بازار های رقابتی و تغییر پارادایم ها در شرایط رقابتی محصولات خود را با بالاترین کیفیت و سطح رضایت مندی ارائه کنند. یکی از سیستم های ارزیابی عملکرد که تحقیقات زیادی در این زمینه انجام گرفته است کارت امتیازی متوازن است.کارت امتیازی متوازن چهارچوبی است برای تشریح فعالیت‌های یک سازمان از چهار جنبه مختلف که این کار از طریق تعدادی شاخص صورت می‌گیرد . (سلیمانی،علیرضا ،۱۳۸۴) ‌در سال‌ ۱۹۹۲ در نشریه Harvard Business Review مقاله ای تحت عنوان «سنجه هایی که محرک عملکردند» از کاپلان و نورتون منتشر گردید . در این مقاله اشاره شده بود که شرکت‌های موفق برای ارزیابی عملکرد خود، فقط به سنجه های مالی متکی نیستند بلکه عملکرد خود را از سه منظر دیگر یعنی مشتری ، فرایند های داخلی و رشد و یادگیری نیز مورد ارزیابی قرار می‌دهند .(بختیاری، پرویز، ۱۳۸۳) مدل کارت امتیازی متوازن مجموعه ای از معیار هاست که به مدیران ارشد نمایی جامع و سریع از عملکرد شرکت ارائه می‌دهد. این معیارها (مشتری ، فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری)هستند که عملکرد مالی آینده شرکت را به وجود می آورند.

۱-۳ ابعاد و محدوده مسئله

این تحقیق از چند بُعد حائز اهمیت است. یکی از این ابعاد، بررسی اهمیت بحث ارزیابی عملکرد، به عنوان یکی از ابزار های مهم مدیریتی است. برای ارزیابی عملکرد از رویکرد های مختلفی استفاده می شود که کارت امتیازی متوازن از جمله این رویکرد ها می‌باشد . محدوده مورد بررسی در این بخش شامل سنجه های کارت امتیازی متوازن شامل، سنجه مالی، سنجه مشتری، و سنجه فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری شرکت ها می‌باشد. جنبه مالی این تحقیق نیز با توجه به شاخص های ارزیابی مالی شرکت ها شامل سود هر سهم، ارزش شرکت، تغییرات قیمت سهام، ریسک سیستماتیک و بازده شرکت ها می‌باشد. به طور کلی در این تحقیق با در نظر گرفتن تمامی شرکت های بورس اواق بهادار تهران، ابعاد مختلف رویکرد کارت امتیازی متوازن و تأثیر آن بر عملکرد مالی شرکت های بورس را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

۱-۴ اهمیت-ضرورت و نتایج احتمالی تحقیق

شرکت ها برای اینکه بتوانند در عرصه داخلی و خارجی در بازار پر تغییر کنونی به حیات خود ادامه دهند، می بایست به طور مداوم خود را مورد ارزیابی قرار دهند. ورود محصولات و خدمات شرکت ها به عرصه بین‌المللی و تجارت جهانی منوط به رسیدن به سطح کیفیت و استاندارهای آنان و تولید محصولات و خدمات در کلاس جهانی است. ‌بنابرین‏ شرکت ها ناگزیر از ارزیابی های دقیق و حرفه ای از عملیات و برنامه های خود هستند. وضعیت کنونی صادرات و واردات کشور و تراز بازرگانی در مقایسه با سایر کشور ها نشان از عدم وجود این ارزیابی های دقیق است. ‌بنابرین‏ لزوم استفاده از یک روش مناسب و همه جانبه برای ارزیابی شرکت ها مشهوداست. یکی از روش های ارزیابی عملکرد که در نسل های جدید خود ابزاری برای تدوین استراتژی و عملیات شرکت می‌باشد، کارت امتیازی متوازن است که قصد داریم در این تحقیق با بهره گرفتن از ابعاد این رویکرد، ارزیابی عملکردرا در سازمان انجام داده و تأثیرات آن را ‌بر عوامل مالی شرکت بررسی کنیم زیرا شاخص های مالی شرکت برآیند کلیه فرایند های کیفی و کمی شرکت ها است. بررسی ارتباط مؤثر بین اجرای کارت امتیازی متوازن و عملکرد مالی شرکت‌ها در بازار اوراق بهارار می‌تواند باعث گسترش استفاده صنعتگران در صورت کشف تأثیر از این روش شود که در نهایت مصرف کنندگان از منافع و اثرات آن برروی محصولات منتفع خواهند شد و راه برای توسعه صنعت و ورود به عرصه های بین‌المللی و همچنین علاقه سرمایه گذاری بیشتر سهام‌داران داخلی و خارجی با تکیه بر این روش های روز دنیا خواهد بود .

۱-۵ پیشینه تحقیق

تحقیقات زیادی در کشورمان در زمینه ارزیابی عملکرد با رویکرد کارت امتیازی متوازن انجام شده است همچنین تحقیقات فراوانی هم مربوط به تاثیر عوامل مالی برروی بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس صورت گرفته است . اما از آنجایی که تا کنون تحقیقات انجام گرفته در هر کدام از این بخش‌ها (صنعتی – مالی ) به طور جداگانه انجام گرفته و با توجه به تاثیر بسیار مهم اجرای این رویکرد ها برروی ثروت سهام‌داران، این تحقیق انجام خواهد گرفت. مدل های متفاوتی تاکنون در تحقیقات مختلف ‌در مورد ارزیابی عملکرد در جهان مطرح شده است. این مدل ها را می توان به سه دسته کلی تقسیم نمود، که شامل مدل های مبتنی بر زمان و هزینه ، مدل های برتری سازمانی و خودارزیابی و مدل های ترازیابی(یکپارچه) می‌باشد که در زیر به آن اشاره شده است:

• • مدل های مبتنی بر زمان و هزینه: مدل هایی هستند که با تکیه بر ارزیابی حوزه مالی و فرایند تولید مبتنی بر کنترل و هزینه صرف شده. این مدل ها شامل نمودار نیمه عمر، مدل اسکور (SCORE)

• • مدل های برتری سازمانی و خود ارزیابی : این مدل ها با تأکید بر ارزیابی حوزه مدیریت و فرایند تولید مبتنی بر نتیجه و ارتقاء کیفیت فرایند ها مطرح شده اند که شامل مدل دمینگ (Deming) ، مدل ممیزی کیفیت (ISO)، مدل کیفیت مالکوم بالدریج (BALDRIGE) و مدل تعالی سازمانی (EFQM) هستند.